(...)Adam i Ewa nie posłuchali Boga i za namową szatana zjedli jabłko z drzewa wiadomości dobrego i złego. Zły przekonał ich, że dzięki temu będą wiedzieć tyle co Stwórca(...) Tomasz Markuszewski. Nie powiedział im jednak, czy będą tak samo mądrzy.
Dzisiaj psychologowie przekonują, że dużo wiedzieć to wcale nie znaczy być mądrym. Gdyby tak było, najmędrszym człowiekiem na ziemi stałby się ten, kto opanowałby na pamięć "Encyklopedię Brittanica".
Czym zatem jest mądrość?
Pewien uczony, w trakcie burzliwej dyskusji, rzekł do swojego kolegi: Skoro jesteś taki mądry, to wytłumacz mi, dlaczego chleb z masłem zawsze spada na ziemię posmarowaną stroną? Kolega był empirykiem: posmarował kromkę chleba i upuścił ją na ziemię. Spadła na ziemię nie posmarowaną stroną. Pierwszy mędrzec skomentował: No tak, specjalnie posmarowałeś ją z niewłaściwej strony. Historyjka śmieszy, bo zawiera pewien paradoks. Choć na oko mędrcy wydają się zdolni do myślenia abstrakcyjnego i tworzenia uogólnień, to zdarza się, że dają świadectwo braku mądrości. Jak mądrze postępować w życiu? Jak wystrzegać się głupoty? W czasie całego okresu edukacji nikt o tym nie uczy, i próżno by szukać zajęć na ten temat w programach nauczania. Jednocześnie coraz więcej osób sądzi, że to psychologowie potrafią kompetentnie wypowiadać się na temat mądrości i odpowiedzieć na pytania o to, co stanowi jej istotę, i czy zachodzi związek między mądrością, inteligencją i twórczością. Czy mądrość można zdefiniować czy też jest ona czymś nieokreślonym ? Czym zatem jest mądrość?
Mądrość jako sposób myślenia
Czyli: krytyczny stosunek do własnej wiedzy, ujmowanie spraw w szerokim kontekście oraz patrzenie z wielu perspektyw. Kolejnym elementem mądrości jest poszukiwanie dowodów i uzasadnień. Oznacza to, że żadnych tez, poglądów, czy stwierdzeń nie przyjmujemy na wiarę nawet jeśli stoją za nimi ludzie darzeni przez nas szacunkiem i autorytetem. Przewidywanie konsekwencji i tych najbliższych i tych odległych. Kolejna cecha mądrości to unikanie myślenia życzeniowego. Myślenie życzeniowe sprawia, że własne marzenia traktujemy jak rzeczywistość, która jednak często nie chce podporządkować się marzeniom. Do elementów mądrości warto też zaliczyć refleksyjność: to nie tylko zdolność do zadumy, lecz także zdolność do tworzenia nowych rozróżnień w otaczającej nas rzeczywistości i unikanie bezmyślnego akceptowania prawd na pozór oczywistych.
Mądrość jako cnota
W kulturze od dawna egzystuje nieco inny sposób pojmowania mądrości. Dla wielu myślicieli jest ona nie tylko sposobem myślenia i radzenia sobie z rozmaitymi problemami, ale również cnotą. Mądrość można doskonalić i osiągać w wyniku pracy nad sobą, bowiem nikomu ONA nie jest dana. Dzięki mądrości człowiek jest w stanie poznać ostateczne konsekwencje podejmowanych przez siebie działań. Mądrość staje się dobrem najwyższym, które wiąże się również z moralnością i odpowiedzialnością. Skoro wiemy, do czego mogą prowadzić różne działania, możemy podejmować je ze zdwojoną siłą albo też ich zaniechać. Współczesne pojmowanie tej cnoty odwołuje się głównie do zdolności do racjonalnego i perspektywicznego podejmowania decyzji.
Mądrość jako dobro osobiste
Dążenie do poznania prawdy, a w szczególności prawd uniwersalnych, przynosi głęboką satysfakcję osobistą i radość, nie dające się porównać z niczym innym. Przeżycia tego typu towarzyszą na przykład doświadczeniom religijnym albo poznawaniu transcendencji. Pojawia się wtedy także pewien rodzaj ekstazy. Charakterystyczne jest to, że wymienione emocje ujawniają się w trakcie poszukiwania czegoś, a nie po znalezieniu. Samo poszukiwanie staje się dla człowieka źródłem satysfakcji. Posługując się współczesną terminologią psychologiczną, możemy wiązać mądrość z zachowaniem motywowanym wewnętrznie. Zachowanie takie ma wartość samą w sobie i cechuje się tendencją do samowzmacniania. Ponieważ daje nam satysfakcję w przyszłości będzie pojawiało się z jeszcze większą siłą. Jednocześnie jest niezależne od nagród zewnętrznych bowiem wystarcza satysfakcja, którą człowiek dostarcza samemu sobie.
Mądrość a inteligencja
Na to, że mądrość nie jest tożsama z wiedzą, choć szczególny rodzaj wiedzy jest jej ważną częścią, wskazują Paul Baltes i Jacqui Smith. Twierdzą oni, że można mówić o dwóch aspektach inteligencji. Pierwszy z nich to mechanika inteligencji. Ma podłoże biologiczne, nie jest związany ze specyficznymi treściami, a warunkują go podstawowe procesy przetwarzania informacji. Drugi aspekt to pragmatyka inteligencj bardzo rozbudowana pod względem treści specyficznych dla kultury, w której człowiek żyje, i dla typu jego doświadczeń życiowych. To właśnie pragmatyce inteligencji najbliżej do mądrości, bowiem jej istotą jest zdolność do trafnego osądu ważnych, ale obdarzonych wysokim poziomem niepewności problemów życiowych. Składa się na nią m.in. planowanie własnego życia, bieżące kierowanie nim oraz wykorzystywanie nagromadzonego dotychczas doświadczenia.
Mądrość nie jest też tożsama ze szczęściem. Niekiedy wręcz boli. Boli nie tylko to, że czasami musimy zrezygnować z przyjemności znajdujących się niejako w zasięgu ręki, lecz także to, co uświadamiamy sobie w perspektywie długoterminowej. Widzimy, że życie jest zbyt krótkie, by można było zrealizować wszystkie upragnione cele, że nie wszystkie uda się osiągnąć, że w końcu niektóre z nich okażą się mrzonkami. Czy to znaczy, że mamy z tych celów zrezygnować? Nie ! gdyż to już byłaby głupota.
Doświadczenie życiowe jako mądrość.
Czym innym jest wiedza, czym innym doświadczenie życiowe. Wiedzę czerpiemy z zewnątrz, z ksiąg i z nauki przekazywanej przez innych. Doświadczenie życiowe zdobywamy sami. Człowiek może i powinien sobie radzić sam. Bowiem tylko wówczas jest za siebie w pełni odpowiedzialny. Ci, którzy wciąż poszukują pomocy i rady, widocznie odczuwają lęk przed odpowiedzialnością, przed podejmowaniem samodzielnych decyzji. Czym jest mądrość? problem tkwi w tym, że to słowo bardzo trudno zdefiniować i określić jego znaczenie. Zapewne jest to i rozsądek, i rozeznanie, którego nabywa się w rozmaitych życiowych doświadczeniach... Oczywiście ktoś, kto jest mądry, nie musi mieć żadnego wykształcenia. Mądrym może być niewykształcony chłop na wsi. Mówimy o nim, że jest mądry życiowo. Mądrość jest więc po prostu związana z życiem. Mądrość to intuicja, dostrzeganie za i przeciw, umiejetnośc wykorzystania własnej inteligencji i posiadanej wiedzy. Mądrośc to umiejętnośc sklasyfikowania tego co jest ważne, a co jest nieważne. Mądrość oznacza bycie kimś więcej niz jednostką w zbiorowisku ludzkim. Mądrość to coś więcej niż niz twórczość, to dar rozumienia rozmaitych punktów widzenia, żeby wiedzieć gdzie i jak należy szukać dróg do rozwiązywania problemów oraz jakie posiada się mozliwości. Nie przypadkowo dla starożytnych Greków mądrość była czymś innym niż wiedza, bo górowała nad nią. Mądrość daje wolność. Wolność pozwala poznawać.
Czy dzisiaj "mądrość" ma jakiekolwiek znaczenie? Kim jest człowiek mądry? Zyjemy w czasach apoteozy skuteczności i efektywności - czasach owczego pędu, braku czasu ...a mądrość wymaga czasu poświęconemu sobie. Zyjemy w czasach genialnych idoli medialnych, ale to nie znaczy, że są oni mądrzy.
Postępuj tak, abyś żył długo i dobrze ci się powodziło.
- Używaj życia.
- Rządź swoim życiem.
- Nie rozczulaj się nad sobą.
- Przekładaj samotność nad towarzystwo.
- Zajmuj się sprawami, które od ciebie zależą, a nie tymi, które od ciebie nie zależą.
- Myśl, słuchaj i patrz a będziesz mądry.
I jak mawia moja Przemiła Znajoma z neta (uśmiech dla Ciebie) ... patrz na siebie i sprawy tego świata z perspektywy najwyższego miejsca w twoim mieście, bo nic tak nie pobudza myślenia jak spojrzenie z innej perspektywy.
