Strój ludowy zawsze odgrywał ważną rolę w życiu mieszkańców Łotwy. Pomagał zachować tradycyjne wartości kultury i tworzyć narodową tożsamość. W dzisiejszych czasach ludowe stroje można spotkać podczas prywatnych i narodowych świąt. Strój nie tylko pokazuje społeczny status swojego właściciela, ale również konkretny region kraju.
W historii łotewskiego stroju ludowego można wyróżnić dwa okresy. Pierwszy okres, od VII do XIII wieku, znany jest, jako okres „dawnej odzieży”. Drugi – XVIII i XIX w. – nazywany jest okresem „odzieży etnicznej”.Dawna odzież łotewska (VII-XIII)
W tym okresie kobiety i mężczyźni nosili ubrania wykonane z lnu i wełny miejscowego pochodzenia. Materiałem na obuwie i nakrycia głowy były futra i skóry domowych i dzikich zwierząt. Bardzo popularne były wyroby z brązu – pierścienie, bransolety, brosze. Tkaniny wykonywano splotem płóciennym albo skośnym. Większość ubrań pochodziła z warsztatów lokalnych rzemieślników. Handlowymi szlakami ze Skandynawii, Rosji i Bliskiego Wschodu sprowadzano natomiast przedmioty luksusowe.
Ciekawostka: Odzież tamtego okresu nie posiadała kieszeni. Dlatego jednym z najważniejszych dodatków był pas różnej szerokości. Pas nie tylko przytrzymywał ubranie, ale służył również do przenoszenia niezbędnych rzeczy, jak pieniądze, klucze, albo nawet nóż i pojemnik z wodą.
Etniczna odzież łotewska (XVIII-XIX)
Do początku XX wieku łotewski strój ludowy znajdował się pod silnym wpływem niemieckim. W czasach niemieckiego panowania zniknęły z ubrań ozdoby z brązu. Stopniowo zanikała też technika wyszywania igłą. Rozwinęła się natomiast tradycja dziania: rękawice i skarpety wykonywano z wykorzystaniem charakterystycznych dla każdego regionu ornamentów i kolorów.
Źródła pisane z XVIII w. (Johann Christoph Brotze) pokazują, że najczęściej spotykanymi barwami stroju łotewskiego chłopa była naturalna biel i szarość (kolory lnianego płótna i wełny). Dla dekoracji używano tradycyjnych barw: niebieskiej, czerwonej, żółtej i zielonej.
Pod koniec XIX wieku mężczyźni nosili tkane w domu kaftany naturalnego szarego koloru, ozdabiane sznurem czerwonym, zielonym i niebieskim. Latem noszono półkaftany ze lnu, a zimą – długie, tkane wełniane palta albo futra. W drugiej połowie XIX w., kiedy do szycia odświętnych ubrań zaczęto używać tkanin wykonywanych w sposób fabryczny, pojawiły się męskie ubrania w kolorze ciemnoniebieskim, brązowym i czarnym. Na szczególne okazje mężczyźni zakładali też kamizelki.
Kobiety po staremu preferowały lniane koszule. Górna, widoczna ich część była szyta cienkiego płótna lnianego, a ukryta pod spódnicą – z grubszego. Na wierzch koszuli nakładano długie spódnice, kaftany różnej długości, a także wełniane szale. Najbardziej popularną ozdobą Łotyszek były srebrne broszki, dekorowane kulkami, albo kolorowymi szklanymi koralikami. Przy pomocy broszki kobiety spinały sobie szal na piersi.
Ciekawostka: Rękawiczki często były wręczane jako prezent, szczególnie z okazji wesela, ale także i pogrzebu. Nawet letnie świąteczne ubrania mężczyzn bywały dodatkowo uzupełnione wzorzystymi rękawiczkami. Stanowiąc nierozłączną część wizerunku, noszone były zwykle za pasem.
Regionalne zróżnicowanie strojów
Na Łotwie można wydzielić pięć dużych regionów, z których każdy posiada charakterystyczne tradycje, dialekt i wzory odzieży. Między regionami nigdy nie było ostrych granic, za to istniały zawsze więzi kulturowe i wzajemna wymiana. Regionalne odmiany najbardziej są widoczne w przypadku strojów kobiecych, na przykład jeśli chodzi o gamę kolorów, krój, kompozycję i ozdoby. Ornamenty na szalach, rękawiczkach i skarpetach również różniły się w zależności od regionu.
- Liwonia (Vidzeme)
Różnobarwna spódnica była najjaśniejszym elementem stroju mieszkanki Liwonii. Charakterystyczną cechą pierwszej połowy XIX w. były pasy, podczas gdy kratka stała się popularna nieco później. W czasie, kiedy modne były pasy, ozdabiano nimi także męskie spodnie i kamizelki. Białe wełniane szale były bogato haftowane, a długością sięgały kobietom do łydek. Spinano je srebrnymi broszami. Wszystkie zamężne kobiety nosiły w Liwonii wydłużone nakrycia głowy zwykle z białego lnu; czasem na wierzchu przewiązywano jedwabną wstążkę. - Kurlandia (Kurzeme)
Stroje mieszkanek Kurlandii noszą nie tylko oryginalne cechy regionu, ale też pewne zapożyczenia od sąsiadów – Litwinów, Estończyków i Polaków.
Właśnie w drugiej połowie XIX wieku strój kobiecy w Kurlandii uległ zasadniczym zmianom. Powodem było pojawienie się barwników chemicznych. Początkowo jasne pasy na strojach pojawiły się na północy i wschodzie Kurlandii, a stroje w kolorze jasnoczerwonym – na południowym wschodzie. W niektórych częściach regionu była rozpowszechniona tradycja noszenia przez kobiety i mężczyzn pasów z brązu. W rejonach przybrzeżnych ludzie ozdabiali swoje stroje niewielkimi broszkami z bursztynem albo sznureczkami z nawleczonymi kawałkami bursztynu. - Semigalia (Zemgale)
Chociaż Semigalia jest regionem nadgranicznym, to w strojach tutejszych mieszkańców nie sposób doszukać się motywów z sąsiedniej Litwy. W ubiorze mieszkanek Semigalii widoczne są raczej cechy ubioru narodów ugro-fińskich. Tym niemniej, ten region wypracował własny unikatowy styl z wykorzystaniem pionowych pasów. W strojach występują często motywy róż połączone z zygzakami, trójkątami i rombami. - Selonia (Selija)
Stroje tego regionu bardzo przypominają litewskie. Jednak cechę wyróżniającą stanowi lniana koszula w formie tuniki z wszytymi naramiennikami. Ta osobliwość jest nieznana w żadnym kraju nadbałtyckim. Tradycyjna spódnica mieszkanki Selonii jest ozdobiona pionowymi pasami z drobnym ornamentem. Uzupełnieniem są wspaniałe białe szale z bogatym haftem po brzegach. - Łatgalia (Latgale)
W stroju ludowym Łatgalii istnieje największa ilość motywów różnych narodów (Estończyków, Rosjan, Białorusinów, Litwinów). Spódnice były zwykle białe z podpinką, ozdobione jasnym wzorem na dole. Na południu regionu lniane koszule-tuniki miały bardziej tradycyjny krój. Spódnica była w pionowe pasy. Biały wełniany szal Łatgalii można rozpoznać po jego wielkości i bogato haftowanym wzorom w kolorze żółtym, niebieskim, zielonym i czerwonym.
Cechą charakterystyczną strojów Łatgalii było szerokie zastosowanie lnu, z którego szyto często szale i spódnice. W porównaniu z innymi regionami, dużą popularnością cieszyły się tutaj buty z lipowego łyka albo konopi.
W dzisiejszych czasach łotewskie stroje ludowe można spotkać przy różnych okazjach, między innymi podczas obchodów Święta Pieśni i Tańca, albo na występach ludowych zespołów.
