Afrykańskie maski są fascynujące nie tylko dla turystów, ale też dla samych Afrykańczyków. Można powiedzieć, że maski mówią bardzo dużo na temat afrykańskiej kultury. Używane są głównie podczas ważnych rytuałów i ceremonii. Natomiast pierwsze afrykańskie maski pojawiły się już przed epoką paleolitu. Reprezentowały one dusze zwierząt, przodków, a także mitologicznych bohaterów i wykorzystywane były głównie w celu uhonorowania zmarłych osób w sposób bardzo symboliczny.
Materiały z jakich wykonywane są maski to przede wszystkim drewno, ceramika, tkaniny, miedź i brąz. Oprócz podstawowych materiałów do wykonania różnych szczegółów maski, a także do jej wykończenia wykorzystuje się też zwierzęce zęby, włosy, kości i rogi, a także pióra, muszle, a nawet słoma.
Nie każdy mieszkaniec Afryki może tworzyć maski. Osoby zajmujące się ich produkowaniem posiadają bardzo wysoką pozycję w wiosce. Jest to spowodowane faktem, że są uważani za swego rodzaju pośredników pomiędzy światem żywych, a umarłych. Wykonywanie masek jest sztuką samą w sobie, która dodatkowo przekazywana jest w rodzinie z pokolenia na pokolenie. Dodatkowo potrzebna jest specjalna wiedza oraz umiejętności.
Maski najczęściej przypominają ludzkie twarze lub pyski zwierząt i są bardzo dobrze wystylizowane ponieważ kultura afrykańska dokładnie oddziela od siebie wygląd zewnętrzny i jego istotę. Bardzo częstym tematem tworzenia masek są zwierzęta. Reprezentują one dusze wykonanych zwierząt, a osoba zakładająca taką maskę sama staje się tym zwierzęciem, przejmuje wszystkie jego cechy, w tym m.in. waleczność, odwagę, siłę, szybkość. Taka „przemiana” umożliwia też nawiązanie kontaktu z danym zwierzakiem. W przypadku przywdziewania masek niebezpiecznych dla mieszkańców drapieżników prosi się ich o uchronienie wioski przed atakiem potomstwa.
Są też maski, w przypadku których wykorzystuje się wizerunek zwierząt będących symbolem cnoty. Najczęściej wykorzystywane do tego są pyski bawoła, hieny, jastrzębia, krokodyla lub antylopy. Szczególnie antylopa jest jednym z najczęściej stosowanych motywów na maskę zwierzęcą. Antylopa jest symbolem rolnictwa, a noszenie maski z jej podobizną powinno pomóc zapewnić lepsze plony. Rogi antylopy reprezentują porost prosa, nogi natomiast korzeni roślin. Uszy reprezentują piosenki śpiewane przed kobiety podczas najtrudniejszego okresu co też ma pomóc na przetrwanie i jak najszybszą poprawę cięższego okresu.
Maski czasami wykorzystują więcej dodatkowych materiałów będących zwykle pochodzenia zwierzęcego, dzięki którym wyglądają nie tylko efektowniej, ale też posiadają większą moc. W zależności od cnoty jaką ma reprezentować dana maska wykorzystywane są różne materiały dodatkowe. Aby lepiej wytłumaczyć na czym to polega przedstawię jeden przykład, którym jest maska reprezentująca władzę. Wykonana jest z rogów antylopy, zębów krokodyla i kłów guźca.
Oczywiście maski, które mają reprezentować pewne wartości równie dobrze mogą mieć kształt twarzy człowieka. W zależności od wartości posiadają pewne cechy charakterystyczne. Jeśli maska ma reprezentować spokój i cierpliwość wtedy ma przymknięte oczy. W przypadku, gdy taka maska posiada małe usta i oczy reprezentuje pokorę, maska z wypukłym czołem – mądrość, natomiast maska z szerokim podbródkiem oznacza siłę i moc.
Kolejnym istotnym tematem afrykańskich masek jest kobieca twarz stanowiąca ideał piękna. W zależności od plemiona maski mogą dodatkowo posiadać piersi i ozdobne blizny, inne oczy w kształcie migdałów, podkręcone rzęsy, wąski podbródek i inne ozdoby. Wszystko zależne jest od panujących w danym plemieniu atrybutów piękna. Co ciekawsze – w większości wypadków noszenie masek wykorzystujących wizerunek kobiet zarezerwowane jest tylko i wyłącznie dla mężczyzn.
Kolejnym rodzajem masek są te reprezentujące przodków. Aby odróżnić je od innych masek z twarzą ludzką posiadają nieco inny wygląd – kształt ludzkiej czaski. Ten rodzaj używany jest zazwyczaj podczas różnych ceremonii, a ich zadaniem jest ochrona dusz zmarłych, jak i ochrona żywych przed duchami.
Oczywiście noszenie masek może mieć też charakter bardziej rozrywkowy. W tym przypadku tancerze noszący maski stają się pośrednikiem między członkami plemienia, a duchem danej maski. Można powiedzieć, że stają się wtedy medium, a stan, który osiągają można bez problemu porównać do transu. Towarzyszy temu muzyka, śpiewy i tańce. Jako ciekawostkę warto dodać, że inne imprezy jak wesela, obrzędy inicjacyjne i pogrzeby również wykorzystują taniec z maskami.
Jak można się domyślić maski są traktowane w odmienny sposób – wszystko zależy od poglądów i zwyczajów danego plemiona. Wszędzie panuje jedna zasada, która nie pozwala na noszenie maski przez byle kogo. Tylko wybrane osoby z plemiona mają ten zaszczyt. Zazwyczaj są to doświadczone osoby starsze, wybrańcy i tancerze.
Jak już zostało wytłumaczone afrykańskie maski są tworzone głównie po co by były noszone. W zależności od sytuacji wykorzystuje się ich różne rodzaje. Mimo to należy pamiętać, że niektóre z nich są też używane tylko i wyłącznie w celach dekoracyjnych domu – tak samo jak w przypadku Europejczyków, dla których maski są tylko i wyłącznie piękną ozdobą. W Afryce maski zdobiące domy nie mają większego znaczenia reprezentacyjnego, żeby nie przynieść rodzinie nieszczęścia. Oprócz walorów estetycznych są bez większej wartości duchowej.
Maski afrykańskie powinny być przez nas postrzegane nie tylko jak możliwość ozdobienia wnętrza, ale też jako część ceremonialnego stroju, jako niezbędną część duchowego przeżycia. Są one używane w wydarzeniach religijnych oraz społecznych i pozwalają na kontrolę dobrych i złych mocy. Dodatkowo maski pomagają łączyć cechy ludzkie ze zwierzęcymi, pozwalają człowiekowi zjednoczyć się z jego naturalnym środowiskiem. Naturalna więź ma ogromne znaczenie dla Afrykańczyków dlatego przez wieki maski wykorzystywane były do wyrażania tej relacji.
