Już w starożytnej Grecji, w starym Egipcie oraz w Cesarstwie Rzymskim zaliczano malachit do ulubionych kamieni szlachetnych. Ze względu na intensywną zieleń, a także efektowny rysunek minerału, był on bardzo wcześnie używany do wyrobu amuletów i ozdób. Był też wykorzystywany jako barwnik – zieleń malachitowa.
Chińczycy wyrabiali z malachitu precyzyjnie wykonane figurki. W średniowieczu zdobiono nim księgi i monarsze insygnia. W architekturze tworzono malachitowe okładziny ścian i kolumn, a nawet całe kolumny. Dzisiaj wytwarza się z tego zielonego kamienia dekoracje i dzieła sztuki. Jest też używany w jubilerstwie jako kamień ozdobny. Legendarny i tajemniczy minerał był poświęcony boginiom jak Harthor w Egipcie, Afrodycie w Grecji i Wenus w Rzymie. Nic dziwnego, że kamień stanowi symbol nadziei, piękna, ale też zmysłowości, uwodzenia i ciekawości.
Pierwsze wzmianki o minerale o nazwie malachit pochodzą od rzymskiego uczonego Pliniusza Starszego (23-79). W swoim dziele „Naturalis historia” opisuje on zielony minerał, który swoją nazwę zawdzięcza zarówno barwie jak i niewielkiej twardości. Malache (μαλάχη) znaczy po grecku „zielony” i nawiązuje do soczystej zieleni liści malwy, a malakos (μαλακός) oznacza „miękki”.
Inna nazwa malachitu, używana przez naszych zachodnich sąsiadów, to „zieleń górska” (Berggrün). Bierze się ona z koloru minerału oraz jego występowania w górskich kopalniach. Flamandzki botanik, chemik i mineralog Anselmus de Boodt (1550-1623) pisał w swoim dziele „Gemmarum et lapidum” pod nagłówkiem „De malachite, vel molochite”: Germani Bergruen vacant – co znaczy: „Niemcy nazywają go Bergruen”.
Właściwości malachitu
Malachit ze swoim składem chemicznym w postaci Cu2[(OH)2CO3] jest przedstawicielem minerałów z grupy węglanów. Krystalizuje w jednoskośnym układzie krystalograficznym i tworzy agregaty sferyczne, stalaktytowe albo groniaste, a czasem spotyka się go w formie ziarnistej względnie płytkowej.
Zielony minerał miedziowy malachit odznacza się szklistym połyskiem, który na skutek polerowania może przejść w jedwabisty. Jest nieprzejrzysty, czasem przeświecający i kruchy. Ma doskonałą łupliwość w jednym kierunku, przełup muszelkowy. W kontakcie z wodą może zmienić kolor, blaknięcie kamienia powodują też promienie słoneczne.
Z twardością 3,3 do 4 w dziesięciostopniowej skali Mohsa zalicza się do minerałów średnio twardych. Ze względu na małą twardość, malachit nie jest formalnie kamieniem szlachetnym. Ten tytuł przysługuje minerałom o twardości w skali Mohsa powyżej 7. Bardziej miękkie minerały mogą być określane jako kamienie ozdobne albo jubilerskie. Jeszcze do niedawno w branży jubilerskiej funkcjonowało określenie „kamień półszlachetny”, jednak ze względu na pejoratywny wydźwięk zostało ono zastąpione przez „kamień jubilerski”.
Gęstość malachitu wynosi 3,60 bis 4,05 g/cm3.
Malachit występuje w wielu miejscach na świecie – w Rosji, USA, Australii, Afryce, a także w Polsce w niewielkich ilościach.
Kolor malachitu
Charakterystyczny dla malachitu jest jego wyłącznie zielony kolor, który w pasmowych warstwach może się wahać od jasnozielonego do czarnozielonego. Malachit wykazuje silny pleochroizm (wielobarwność), zjawisko objawiające się zmianą barwy w zależności od kierunku padania światła. Występują więc egzemplarze minerału w bardzo różnych odcieniach zieleni. W historycznej literaturze kolor malachitu jest opisywany niemal poetycko. Zarówno wspominany mineralog Friedrich Mohs, jak i chemik Joseph Redemt Zappe używają takich określeń, jak: zieleń jabłkowa, zieleń górska, zieleń trawy albo szmaragdowa, aby opisać subtelności zabarwienia malachitu.
Na skutek warstwowej budowy, w wielu malachitach występują naprzemiennie jaśniejsze i ciemniejsze warstwy, ułożone w sposób kolisty, taśmowy lub smugowy. Uczony Rudolph Augustin Vogel (1724-1774) opisuje kolor malachitu słowami: „czysty, albo zaopatrzony w czarne, niebieskie i białe żyły i plamy”.
Czynnikiem nadającym malachitowi barwę jest miedź, której udział wynosi do 57%, stad też w starej literaturze minerał bywa nazywany „zielenią miedzianą”. Rysa, czyli ślad po zarysowaniu malachitem nieszkliwionej porcelany, jest jasnozielona.
Oprócz prawdziwego malachitu można czasem spotkać w handlu podróbki, przy czym najczęściej chodzi tutaj o malachitowej barwy marmur albo agat. W malachit bywa też przerabiany jaspis.
Dodatkowe nieporozumienia wprowadzają takie określenia handlowe jak czerwony malachit albo niebieski malachit. Trzeba podkreślić, że malachit istnieje z natury wyłącznie w odcieniach zieleni; odmiany tego minerału w innych kolorach nie są znane. Pod nazwą czerwony malachit kryje się zwykle jaspis, a niebieski malachit udaje przeważnie azuryt.
Znaczenie i zastosowanie malachitu
Malachit jest minerałem, który od bardzo dawna jest wykorzystywany przez człowieka. Sproszkowany malachit był używany w starożytności jako zielone cienie do oczu, a także pigment do farb malarskich. Efektowne jest zastosowanie malachitu w formie okładziny ścian. W pałacach rosyjskich carów całe ściany były wykładane tym zielonym minerałem. Na kremlu w Moskwie całe kolumny są zdobione malachitem. W Ermitażu istnieje sala malachitowa, a soborze w Petersburgu wnętrze z malachitowymi kolumnami.
Malachit jest ulubionym materiałem w sztuce i w rzemiośle, z którego wykonuje się przeróżne przedmioty – artystyczne i użytkowe; można kupić zarówno malachitowe figurki i biżuterię, jak i blaty stołów albo wazony.
Malachit jest poszukiwanym kamieniem jubilerskim, wyrabia się z niego naszyjniki, zawieszki, pierścionki albo bransoletki. Nie ma chyba rodzaju biżuterii, w której nie byłoby możliwości użycia malachitu. Ponieważ malachit jest stosunkowo wrażliwym minerałem o niewielkiej twardości, należy wyroby z jego udziałem traktować wyjątkowo ostrożnie. Malachit w biżuterii bywa często pokryty woskiem albo żywicą, aby zapewnić mu odporność na uszkodzenia. Aby zapewnić trwałość malachitowej powierzchni, należy unikać kontaktu kamienia ze środkami czyszczącymi oraz kosmetykami. Poza tym zaleca się chronić wyroby malachitowe przed promieniami słońca, ponieważ światło może spowodować blaknięcie minerału.
Malachit jest uważany przez wiele osób za kamień leczniczy. Trzeba jednak podkreślić, że tego rodzaju działanie nie zostało potwierdzone badaniami klinicznymi. Uważa się, że legendarny malachit wykazuje pozytywny wpływ na psychikę człowieka:
- łagodzi choroby o charakterze psychosomatycznym,
- zwiększa pewność siebie,
- poprawia cierpliwość,
- pomaga zapomnieć o negatywnych przeżyciach w przeszłości,
- wzmacnia świadomość i odkrywa tłumione uczucia.
Podobnie jak w przypadku sfery duchowej, malachit wpływa pozytywnie również na ciało:
- korzystnie wpływa na układ sercowo-naczyniowy,
- skutecznie pomaga załagodzić zaburzenia krążenia,
- pomaga w oczyszczaniu organizmu,
- przynosi ulgę w przewlekłych chorobach układu oddechowego i astmie.
Malachit i znaki zodiaku
Malachit jest ważnym kamieniem głównym dla osób urodzonych pod znakiem Koziorożca i Wodnika. Ten minerał pomaga Koziorożcowi urzeczywistniać marzenia i uczucia, i przynosi mu zadowolenie. Wodnikowi daje jasność myślenia i zwiększa pewność siebie. Jednak malachit jest również drugorzędnym kamieniem dla Byka, Wagi i Skorpiona. Bykowi ułatwia radzenie sobie ze zmianami sytuacji, a Wadze pomaga w trudnych chwilach. Dzięki malachitowi Skorpion może sobie lepiej radzić z własnymi błędami.
