Lapis lazuli to odmiana lazurytu. Jest to jeden z najpiękniejszych, nieprzezroczystych kamieni szlachetnych. W starożytności znany był jako szafir, występując jedynie w kilku głównych złożach na całym świecie. Co warto wiedzieć o historii tego szlachetnego kamienia?
Lapis lazuli w starożytności
Lapis lazuli był kamieniem, z którego korzystano już w starożytności. I tak, starożytne królewskie groby sumeryjskie Ur, znajdujące się w pobliżu rzeki Eufrat (dolny Irak), charakteryzowały się m.in. rzeźbami z lapis lazuli. Kamienie lazuli na sumeryjskich grobach ułożone były w ptaki, jelenie i gryzonie. Ten szlachetny kamień ozdabiał również naczynia, orientalne koraliki i pieczęcie cylindryczne. Rzeźbione artefakty pochodziły z materiału, który wydobywano w północnym Afganistanie.
Szlachetny kamień pojawiał się również w Egipcie. Starożytne miejsca pochówku w Egipcie (sprzed 3000 r.p.n.e.) ukrywają np. tysiące elementów jubilerskich, w tym lapis właśnie. Sproszkowany lapis został też uprzywilejowany przez egipskie kobiety jako… kosmetyczny cień do powiek. W późniejszych latach lapis lazuli używany był jako pigment do farb ultramarynowych.
Który lapis lazuli jest najcenniejszym kamieniem szlachetnym?
Najbardziej cenionym lapisem jest ciemny, prawie czarno-niebieski. Jest on zacznie głębszy, niż turkusowy i bardziej intensywny, niż sodalit lub azuryt. Lazuryt ten występuje również w jaśniejszych odcieniach, zwykle mieszanych ze smugami kalcytu. Chociaż jest bardzo atrakcyjnym kamieniem, materiał cieszy się mniejszą popularnością – co w konsekwencji wiąże się z jego niższą ceną.
Co ciekawe piryt, czyli chyba powszechnie kojarzony minerał, często jest swobodnie posypywany lapisem lazuli, aby wspólnie stworzyć kombinację kolorów na etnicznej biżuterii – bogatego niebieskiego i mosiężnego złota.
Gdzie wydobywa się najlepszy lapis lazuli?
Najbardziej popularnym i cenionym na świecie minerałem jest lapis lazuli, pochodzący z kopalni w dolinie rzeki Kokcza. Do kopalni, która znajduje się w skrajnie północno-wschodniej części Afganistanu (Badakhshan), prowadzi długa, kręta i bardzo niebezpieczna droga. Marco Polo napisał o tym miejscu tak: „To w tym regionie jest góra, gdzie znajduje się najlepszy lapis lazuli na świecie.”
Lapis wydobywa się po stromych bokach długich i wąskich skał, które nierzadko mają ok. 200 metrów szerokości. Poszarpane są one szczytami, wznoszącymi się nawet powyżej 6000 metrów. Teren wydobywania lapisu lazuli, który później zdobi orientalne kolczyki czy pierścienie, jest słabo zaludniony i przez większą część roku pokryty śniegiem. Porucznik armii brytyjskiej, John Wood, dotarł do tej kopalni w 1837 roku. Co powiedział o tym miejscu? Bardzo wymowne, zapadające w pamięć słowa: „Jeśli nie chcesz umrzeć, unikaj Doliny Kokcza”. Z pewnością, nie jest to więc najlepszy kierunek na podróż.
Sar-e-Sang, czyli kopalnia lapis lazuli w Afganistanie
W prowincji Badakhshan istniała kopalnia Darreh-Zu, która jest już zamknięta – prawdopodobnie przez wyczerpanie się złóż. Pobliska i stosunkowo nowa kopalnia, Sar-e-Sang, dostarcza jednak wystarczające ilości kamienia lapis lazuli. Złoża lazurytu występują tutaj w białych i czarnych marmurach, o grubości setek metrów. Żyły klejnotów, rzadko przekraczające 10 metrów długości, leżą zaś w śnieżnobiałym kalcycie. Klejnot lazurytu występuje w afgańskiej kopalni w trzech klasyfikacjach kolorystycznych:
- nili (ciemnoniebieski)
- assemani (jasnoniebieski)
- sabz (zielony)
Kopalnia Sar-e-Sang bogata jest w wysokiej jakości szlachetny kamień lapis lazuli. Prawdopodobnie zawiera też o wiele więcej rzadkich kryształów lapis. Niestety, niestabilność polityczna w Afganistanie przesłania przyszłość zarówno wydobycia, jak i dystrybucji szlachetnego niebieskiego klejnotu. Całe szczęście, w dalszym ciągu istnieją źródła, pozwalające dotrzeć do orientalnej biżuterii z lapisu lazuli.
