Kamień szlachetny cytryn, należący do minerałów rzadkich, jest jedną z odmian kwarcu. A to oznacza, że jego „braćmi” są między innymi: ametyst, górski kryształ, morion, awenturyn oraz różowy kwarc. To wszystko nie przeszkadza jednak cytrynowi być wyraźną indywidualnością w dużej rodzinie przepięknych minerałów.
Najstarsza wzmianka o cytrynie pochodzi od flamandzkiego lekarza i mineraloga Anselmusa de Boodt’a (1550-1623), według którego „wszystkie kryształy o barwie cytrynowożółtej są nazywane cytrynem”. Jest rzeczą osobliwą, że przez całe wieki ten piękny kamień nie posiadał swojej nazwy i nie był identyfikowany jako odrębny minerał jubilerski. Nazywano go topazem, a to czeskim, a to zachodnim albo hiszpańskim. Własnego imienia doczekał się dopiero w XVIII wieku i pochodzi ono od starofrancuskiego słowa citrin = żółty.
Brak precyzji w nazewnictwie poszczególnych minerałów prowadził do zamieszania i pomyłek. Podobnie jak z „cytrynowymi kamieniami” było też z zielonymi i niebieskimi: wszystkie zielone nazywano szmaragdami, a niebieskie szafirami. Żółty kolor kamienia kojarzono czasem także z morelą, funkcjonowały więc takie synonimy cytrynu jak apricotin albo apricosin.
Właściwości cytrynu
Pod względem chemicznym cytryn jest ditlenkiem krzemu (SiO2) – odmianą kwarcu. Cytryn krystalizuje w systemie trygonalnym i tworzy kryształy pryzmatyczno-kolumnowe i piramidami na końcu kryształów.
Połysk cytrynu jest szklisty do tłustego na przełamie muszlowym, nie jest łupliwy. Twardość w skali Mohsa wynosi 6,5 do 7, co kwalifikuje cytryn do grupy twardych minerałów. Gęstość określa się na 2,65 g/cm3.
Minerał jest dosyć rzadki i spotykany rzadziej niż inne odmiany kwarcu. Występuje w Brazylii, na Madagaskarze, w Pirenejach, a także w USA, w Kazachstanie i na Uralu.
Kolor cytrynu
Typowy kolor cytrynu jest żółty w rozmaitych odcieniach: jasno- do ciemnożółtego, żółtobrązowy, cytrynowożółty albo pomarańczowożółty. Naturalnie żółty cytryn występuje bardzo rzadko i jest spowodowany dwoma mechanizmami: na skutek mikroskopijnych wtrąceń wodorotlenku żelaza, które absorbują odpowiedni zakres światła, barwiąc cytryn na kolor od żółtego do brązowopomarańczowego. Drugi proces barwienia nie jest jeszcze do końca wyjaśniony i przypomina ośrodki barwne w kwarcu dymnym. Kwarc zawierający ślady glinu, litu albo wodoru, pod wpływem promieniowania może zostać zabarwiony na kolor zielonożółty.
W zależności od przyczyny i źródła pochodzenia zabarwienia, można wyróżnić kilka rodzajów cytrynu:
- Cytryn naturalny w kolorze żółtym do pomarańczowożółtego, zawierający żelazo – czynnikiem nadającym barwę są domieszki mikroskopijnych cząsteczek wodorotlenku żelaza.
- Cytryn wypalany, żółty do pomarańczowobrązowego – ametyst w wielu lokalizacjach (Brazylia, Urugwaj, Namibia, Tanzania i inne) został przez podgrzanie przekształcony w cytryn. W zależności od pochodzenia ametystu potrzebuje on określonego zakresu temperatur, aby to przekształcenie było możliwe. Przykładowo brazylijskie ametysty otrzymują jasnożółty kolor w temperaturze 470°C, a po podgrzaniu do 550-560°C stają się ciemnożółte albo czerwonobrązowe.
- Kwarc dymny podgrzany do 300-400°C może przyjąć barwę cytrynu.
- Kwarc zawierający aluminium może zostać zabarwiony na żółto przez napromieniowanie.
- Podgrzanie do 150-250°C i napromieniowanie kwarcu może spowodować powstanie zielonawożółtego zabarwienia.
Znaczenie i zastosowanie cytrynu
Cytryn jest poszukiwanym kamieniem do wyrobu pierścionków, naszyjników, kolczyków, wisiorków i bransolet. W niektórych krajach cytryn jest symbolicznym prezentem z okazji 13 rocznicy ślubu (nawiasem mówiąc, na 15 rocznicę odpowiedni jest rubin, a na 20 – szmaragd).
Kamienie, które odznaczają się wysoką czystością i jakością barwy, mogą otrzymać rozmaite rodzaje szlifu fasetkowego, przykładowo brylantowy, schodkowy, rozetowy, taflowy albo fantazyjny. Mniej czyste i nieco mętne cytryny są utrzymane w szlifie gładkim, kaboszonowym. Stosunkowo nowym trendem jest pozostawianie cytrynu w biżuterii w stanie surowym. Nieoszlifowane kamieni są albo przewiercane jako wisiorki do łańcuszków, albo mocowane w oprawie bolcowej. Zaleta polega na tym, że surowe kamienie są zwykle nieco tańsze od oszlifowanych przy tej samej masie.
Działanie cytrynu
Energetyczne siły żółtego kamienia dają się wykorzystać na różne sposoby. Można kryształ nosić na ciele w formie biżuterii, albo też w kieszeni, skąd będzie pozytywnie oddziaływał. Nie powinno się stosować cytrynu razem z kryształem górskim. Oba kamienie są odmianą kwarcu i mają podobne właściwości energetyczne – połączone oddziaływanie mogłoby być zbyt silne.
Cytryn jest uznawany przez niektóre osoby za kamień uzdrawiający. Trzeba jednak podkreślić, że brak jest badań naukowych, które mogłyby te właściwości potwierdzać. Cytryn jako kamień leczniczy ma zapewniać wyrazistość wypowiedzi i dobre formułowanie myśli. Jest sprawdzonym środkiem na stres przed testami i egzaminami. Można też z jego pomocą opanować inne formy wewnętrznego niepokoju. Cytrynowy kryształ zapewnia dobre trawienie, dosłownie i w przenośni. Może być dobrym towarzyszem dla osób z nastrojami depresyjnymi. Wnosi do ich życia światło i pozytywną energię.
Działanie cytrynu na organizm
W ciele cytryn pobudza aktywność żołądka i jelit. Leczniczy kamień sprawia, że nawet ciężkie potrawy zostaną dobrze wykorzystane i wiele użytecznych składników odżywczych przejdzie do organizmu. Wzmacnia w ten sposób organizm od wewnątrz, zapewniając również dobre zaopatrzenie w energię mózgu. Kiedy wiele rozmaitych myśli kłębi się w głowie, cytryn jest w stanie ten chaos uporządkować. Moc kryształu pozytywnie wpływa też na tarczycę. W ten sposób umacnia równowagę hormonalną. Pozytywnie wspomaga wzrost włosów.
Działanie cytrynu na sferę duchową człowieka
Żółty kryształ pochłania w dzień promienie słońca i lokuje duszę człowieka w elastycznym polu energii. Zaburzenia i zakłócenia harmonii są wchłaniane i powoli ustępują. Delikatnie i całym spokojem równowaga człowieka jest stopniowo odbudowywana. Kamień skupia energię promieni słonecznych i przekazuje ją ludziom. Szczególnie zimą, kiedy dni stają się coraz krótsze i brakuje słońca, cytryn może być dobrym towarzyszem. Wiele osób nosi przy sobie cytryn zimą, aby zapewnić duszy odpowiednią ilość słońca.
Cytryn i znaki zodiaku
Ten kamień można by nazwać neutralnym, jako że nie ma przedstawicieli znaków zodiaku, którym on mógłby zaszkodzić. Jeśli więc cytryn komuś się podoba, może go śmiało nosić. Co prawda, na jego siłę też w tym wypadku nie ma co liczyć. Cytryn odpowiada przede wszystkim osobom urodzonym pod takim znakiem jak Baran i Lew, to znaczy należącym do żywiołu ognia. Tym ludziom on podaruje szczęście i sukces, stając się najlepszym talizmanem. Dobrze oddziałuje cytryn również na Bliźnięta i Wagę. Nie powinny go w zasadzie nosić osoby spod znaku Skorpiona, ale jeśli naprawdę im się podoba – z pewnością nie zaszkodzi.
Największy cytryn na świecie
Największe oszlifowane kamienie o masie powyżej 1150 karatów znajdują się w Smithsonian Institution (USA), a rekord należy do cytrynu o masie 2258 karatów.
