Nazwa minerału pochodzi od starogreckiego słowa ἀπατάω (apatáō), które znaczy tyle, co „oszukiwać”, „zwodzić”. Niemiecki geolog Abraham Gottlob Werner wprowadził nazwę „apatyt” do oficjalnego obiegu w 1786 roku. Uzasadnił ją właśnie łudzącym podobieństwem do innych kamieni, takich jak topaz, beryl, czy turmalin.
Apatyt wydobywany jest głównie w Kanadzie, Brazylii, Rosji i Meksyku. Jego złoża znajdują się też w Chinach, Indiach, Pakistanie i Szwajcarii. Nawet jeśli znane są liczne miejsca wydobycia, nie znaczy to, że apatyt jest powszechnie spotykanym kamieniem. Istotne są też kryteria lokalizacji, jakości, wielkości i warunków środowiskowych złóż apatytu.
Apatyt jest znany pod wieloma nazwami:, m.in.: augustyt, belowit, moroksyt, lewistonit, sombreryt, kolofan, dahlit i wiele innych. Apatyt jest określeniem minerałów z grupy fosforanów, które wykazują chemiczne podobieństwa i zawierają przy tym pierwiastki śladowe, jak magnez, żelazo, fosforany, fluor i wapń. Tworzy sześcioboczne kryształy słupkowe, igiełkowe i tabliczkowe. Charakterystyczną cechą kryształów apatytu są zaokrąglone krawędzie o podłużne smugi na powierzchni. Agregaty mogą być ziarniste, kuliste, nerkowe albo masywne.
Właściwości apatytu
W swojej pierwotnej, czystej formie jest apatyt prawie bezbarwny. Są też kamienie, które posiadają naturalne zabarwienie. Znajdowane są egzemplarze czerwone, żółte, fioletowe, niebieskie, zielone, brązowe albo czarne. Powstawanie kolorów jest uwarunkowane domieszką rożnych pierwiastków w procesie formowania się minerału. Chodzi tutaj o minerał allochromatyczny, czyli taki, którego barwa wynika z domieszki obcych substancji. Kamień apatytu bywa w swojej różnorodności przezroczysty albo nieprzezroczysty z żółtawym, szarym do białego kolorem smug. Siła światła może zmieniać się z każdym kamieniem.
Apatyt odznacza się szklistym połyskiem, na powierzchniach świeżego rozłupania także tłustym z różną przezroczystością. Wtrącenia chlorytu, talku, miki, kwarcu, wolframitu i markasytu pogarszają czystość apatytu, ale mogą też wywoływać ciekawe efekty optyczne, jak apatytowe kocie oko. Ten efekt świetlny przypomina wąskie źrenice kota w ciemności i jest szczególnie widoczny w apatytach niebieskozielonych do zielonych.
Przełom apatytu jest muszlowy do nierównego, a łupliwość wyraźna. Twardość minerału w skali Mohsa wynosi 5. Do kategorii kamieni szlachetnych kwalifikują się minerały o twardości co najmniej 7. Aby uniknąć negatywnie brzmiącego określenia „kamienie półszlachetne”, w stosunku do mniej twardych minerałów używa się raczej nazwy „kamienie jubilerskie”. Gęstość apatytu wynosi 3,12 bis 3,22 g/cm³.
Kolor apatytu
Kolor apatytu jest bardzo różnorodny. Kryształy bywają bezbarwne albo intensywnie zielone, fioletowe, lekko zaróżowione, a nierzadko wielobarwne. Mogą być na przykład fioletowoniebieskie na środku i w górskiej zieleni na krawędziach, albo w połowie szare i w połowie czerwone.
Stopniowanie poszczególnych kolorów podstawowych apatytu – biel, żółć, zieleń, róż, błękit, fiolet i brąz – jest tak subtelne, że możliwe jest łatwe pomylenie tego minerału z wieloma innymi. Można powiedzieć, że wyłącznie na podstawie koloru nie da się odróżnić apatytu od innych kamieni.
- Apatyt zielony – może przybierać odcienie żółtawe albo intensywnej, ciemnej zieleni, przez co przypomina minerały: perydot, dioptas, diopsiyd albo szmaragd.
- Apatyt niebieski – w różnych odcieniach błękitu od jasnoniebieskiego do ciemnoniebieskiego przypomina tanzanit, szafir, indiogolit albo akwamaryn, niebieski topaz albo turmalin paraiba.
- Apatyt fioletowy – fiolet apatytu może wyglądać zupełnie jak kolor ametystu, fluorytu albo kunzytu.
- Apatyt dwu- i wielobarwny – może się znaleźć na palecie kolorów turmalinu i fluorytu.
Moroksyt, apatyt paraiba i kamień szparagowy
Niebieskozielone apatyty są w handlu porównywane z brazylijskimi turmalinami paraiba i nazywane apatytami paraiba. Kolor paraiba jest idealnym połaczeniem błękitu i zieleni bez przewagi pojedynczego koloru.
Określenie apatyt paraiba jest stosunkowo nowe; w przeszłości niebieskozielony apatyt nazywano moroksytem.
Z kolei apatyt złocistożółty do żółtozielonego określa się jako kamień szparagowy.
Korekta koloru apatytu
W celu zwiększenia intensywności koloru i poprawy czystości apatytu, stosuje się czasem zabiegi upiększające, a konkretnie wypalanie. W tym celu minerał poddaje się działaniu temperatury ok. 400°C, co powoduje, że kolor staje się bardziej równomierny, mocniejszy, a nawet przechodzi w inny odcień.
Alternatywą jest powierzchniowy zabieg bezbarwnym albo jednobarwnym woskiem, żywicą albo olejem, który wzmacnia połysk minerału i jego wytrzymałość.
Znaczenie i zastosowanie apatytu
W ostatnich latach apatyt coraz bardziej zyskuje na popularności jako kamień ozdobny i staje się korzystną cenowo alternatywą dla turmalinu paraiba. Poza tym apatyt jest interesujący również z innego powodu; służy do pozyskiwania fosforu, który z kolei jest wykorzystywany na przykład jajko nawóz. Poza tym apatyt, a zwłaszcza hydroksyapatyt, jest wykorzystywany w medycynie.
Apatyt jest również ceniony jako kamień leczniczy. Jest dla człowieka szczególnie pomocny w przypadku apatii, zmęczenia i braku chęci do działania, ponieważ daje mu optymizm, determinację, motywację jak również elastyczne podejście do zmian w życiu i nowy impuls. Poza tym apatyt wspomaga rozwój intelektualny oraz samodzielność, dodaje pewności siebie i pozwala odrzucić zahamowania. Daje otwartość i towarzyskość, co sprzyja szczęśliwemu i zrównoważonemu życiu.
Apatyt, który jest wykorzystywany do wyrobów jubilerskich, otrzymuje szlif fasetkowy albo gładki, kaboszonowy, aby podkreślić jego kolor i czystość. Istnieją przy tym duże różnice cenowe apatytu. Za niebieski i niebieskozielony apatyt trzeba zapłacić najwięcej.
Do identyfikacji apatytu wykorzystuje się jego charakterystyczne cechy: minerał jest rozpuszczalny w kwasie solnym oraz wykazuje wyraźną fluorescencję, która zmienia się w zależności od koloru. Żółty apatyt świeci w świetle UV różowofioletowo, niebieski – od jasnoniebieskiego do fioletowego, a filetowy wydaje się być zielonożółty w promieniach ultrafioletowych.
W przypadku apatytu na pierwszym miejscu stoi bezpośredni kontakt kamienia z ciałem, co oznacza, że umieszcza się go na dłuższy czas na dotkniętym chorobą miejscu. Trzeba zachować ostrożność, ponieważ surowe kamienie mają często ostre krawędzie. Lepiej nadają się apatyty o zaokrąglonych kształtach, które dają przyjemniejszy dotyk na skórze.
Kamień uzdrawiający może być też włożony do wody do picia i w ten sposób dotrzeć do organizmu. Możliwe jest też użycie zewnętrzne wody z kamieni szlachetnych. Apatyt jest uważany za dobrze tolerowany kamień leczniczy, a jego działanie przy regularnym stosowaniu jest dosyć intensywne.
Działanie apatytu na organizm
Zasada działania minerału na ludzki organizm opiera się zawartych w nim związkach fosforu. Kamień leczniczy pomaga mobilizować rezerwy energii. Zapewnia zdrowy sen i zdrowe nawyki żywieniowe. Pomaga lepiej wykorzystać składniki pokarmowe, a dzięki zawartości fosforanu wapnia ułatwia przyswajanie wapnia w organizmie. Ogólnie biorąc, zwiększa energię życiową, wspierając regenerację organizmu. Ponadto apatyt pozytywnie wpływa na nerki i pęcherz moczowy. Może być stosowany jako wspomagający środek leczniczy w dolegliwościach stawów, kości, skóry i układu pokarmowego.
Podobnie pozytywnie wpływa apatyt również na psychikę człowieka. Pomaga reaktywować przepływ energii, zwalcza letarg, melancholię, apatię i brak zainteresowania życiem. Ma korzystny wpływ na stany wyczerpania, smutek, żal i zmartwienia. Jest pocieszycielem dla duszy, szczególnie w stanach depresji. Stanowi dodatkowe wsparcie przy pokonywaniu wyzwań i trudności oraz w rozwiązywaniu problemów. Pomaga widzieć rzeczy wyraźniej oraz pracować z większą kreatywnością i szerszą wizją.
Apatyt i znaki zodiaku
Apatyt jest ważnym kamieniem głównym dla gwiazdozbioru Strzelca. Daje mu równowagę, zwiększa pewność siebie i usuwa zahamowania.
Największy apatyt na świecie
Największy oszlifowany apatyt pochodzi z Kenii, jest żółtozielony i waży 147 kg.
