Nazwa tego używanego w jubilerstwie kamienia pochodzi od greckich słów ἀ i μέθυστος (amethystos), co można przetłumaczyć jako „nie pijany”. Według starożytnych wierzeń, noszenie ametystu na szyi albo na palcu miało chronić przed skutkami alkoholizmu. Także picie wina z ametystowego kielicha zabezpieczało pijącego przed upiciem się. Pierwotnie ta wiara (a raczej przesąd) wzięła się ze zwyczaju rozcieńczania czerwonego wina wodą, przez co nabierało ono czerwonofioletowego koloru – ametystowego właśnie. Takiego wina można było wypić stosunkowo dużo bez upicia się i późniejszego kaca.
Wyjaśnieniem pochodzenia ametystu jest historia, według której Bachus, bóg wina, tak bardzo przestraszył młodą dziewczynę, że ta skamieniała w formie kryształu. Bóg westchnął wtedy, a kiedy jego oddech sięgnął kamienia, ten zabarwił się na kolor wina. Według innej wersji, to bogini Diana zazdrosna o miłość pewnej nimfy do Bachusa zamieniła ją w ametyst.
Ametystowi przypisywano nie tylko ochronę przed pijaństwem, ale też przed złodziejstwem. Ten fakt potwierdzają znaleziska starych grobów z ozdobami z ametystu, które nie noszą śladów rabunku w miejscu położenia kamieni (na przykład naszyjniki, nawet jeśli obok znajdowały się również złote wisiorki. Bardzo możliwe, że w ówczesnej epoce istniało przekonanie (dzisiaj już nie do odtworzenia) o jakimś drastycznym wpływie ametystu na złodzieja.
Jeśli nawet mało kto wierzy dzisiaj w przesądy, to przecież przed świątecznym przyjęciem albo noworoczną zabawą nie zaszkodzi zaopatrzyć się w jakąś biżuterię z ametystem.
Właściwości ametystu
Ametyst jest liliową ewentualnie fioletową odmianą kwarcu, przy czym do tej grupy kamieni oprócz ametystu należą między innymi: kryształ górski, awenturyn, cytryn, karneol, opal, agat i kwarcowe tygrysie oko.
Pod względem chemicznym ametyst jest ditlenkiem krzemu z dodatkiem żelaza, aluminium, magnezu, wapnia, litu i sodu. Ametyst krystalizuje w systemie trygonalnym i tworzy pryzmatyczne, słupkowe kryształy. Występuje często w skupieniach w formie szczotki krystalicznej albo kulistych agregatów.
Ametysty nie wykazują zdolności do łupania, powierzchnia pęknięcia jest nierówna. Ich połysk jest szklisty z różnym stopniem przejrzystości minerału. W dziesięciostopniowej skali twardości minerałów Friedricha Mohsa ametyst liczy od 6,5 do 7, co pozwala zaliczyć go twardych minerałów.
Nawet jeśli wiele różnych minerałów ma potencjał, aby być kamieniami jubilerskimi, to jednak zakwalifikowanie do grupy kamieni szlachetnych wymaga spełnienia określonych warunków. Oprócz urody i rzadkości występowania, kamienie szlachetne odznaczają się też odpowiednią twardością. Ponieważ piękno jest czynnikiem subiektywnym, jako wymierne kryteria bierze się pod uwagę przejrzystość, czystość barwy i blask kryształu. Za szczególnie piękny uważany jest kamień szlachetny czysty i przezroczysty, jednorodny kolorystycznie i intensywnie połyskujący. Podobnie jednoznaczne jest kryterium twardości i do tytułu kamienia szlachetnego upoważnia dopiero siódemka w skali Mohsa. Wszystkie inne minerały określano jako półszlachetne. Aby uniknąć pejoratywnego wydźwięku określenia „półszlachetny”, ostatnio używa się raczej określenia „kamienie ozdobne”.
Jak widać, ametyst nie spełnia kryterium twardości kamienia szlachetnego, jego gęstość wynosi 2,63-2,65 g/cm3.
Kolor ametystu
Kolor tego kamienia półszlachetnego posiada różne odmiany:
jasnoróżowy (jest to tak zwany ametyst „Rose de France),
czerwonofioletowy,
typowy fiolet ametystu – w różnych stopniach intensywności, częściowo nawet bezbarwny z lekkim powiewem fioletu.
Szwedzki mineralog i chemik Johan Wallerius (1709-1785) opisuje kolor ametystu jako „blady fioletowoniebieski, przechodzący czasem w niebieskoczerwony”. Z kolei niemiecki krystalograf i geolog Carl Naumann (1797-1873) definiuje typową barwę ametystu jako „fioletowoniebieską do niebieskawo- i czerwonawobiałej, rzadko jednolitą, najczęściej mętną i plamistą z zygzakowatymi smugami.”
W rzeczywistości fiolet ametystu nie zawsze jest czystym fioletem; często podstawowy ton zmienia lekkie wtrącenie szarości, błękitu albo różu. Za szczególnie cenny jest uważany ametyst syberyjski (Deep Russian Amethyste), wyróżniający się ciemnofioletową barwą, która w zależności od kierunku i źródła światła zmienia odcień na niebieski lub czerwony. Określenie „ametyst syberyjski” odnosi się ostatnio nie tylko do kamieni z Rosji względnie z Syberii. Kiedyś kojarzono tę nazwę z jedynym w swoim rodzaju zabarwieniem ametystów syberyjskich; obecnie o tym tytule decyduje barwa kamienia (bez względu na pochodzenie), co nie pozostaje bez wpływu na jego cenę.
O barwie ametystu decydują tlenki żelaza i manganu. Często można zaobserwować, że najwyraźniej i najmocniej są zabarwione wierzchołki kryształów ametystu, natomiast w dolnej części stają się jaśniejsze.
W sprzedaży spotyka się czasem kamień o nazwie „zielony ametyst”. Zielone ametysty nie są odmianą ametystu, ale błędnym określeniem zielonej odmiany kwarcu – prazjolitu.
Znaczenie i zastosowanie ametystu
Ametyst jest prawdziwą osobliwością we fiolecie. Jak sama nazwa wskazuje, przypisuje mu się właściwości odtruwające i zapobiegające skutkom pijaństwa. Z tego powodu starożytni Grecy często nosili przy sobie ametysty. Wprawdzie dzisiaj wiadomo już, że nawet najmocniejszy ametyst nie uchroni przed kacem, to jednak jego moc rozciąga się również na ochronę przed czarami i złymi myślami. Kamień powinien też chronić przed fałszywymi przyjaciółmi, odsuwać niebezpieczeństwa i odwracać złe zamiary.
Ametyst jest wspominany nie tylko w greckiej mitologii, ale również w Biblii. Z ametystem związane są też różnorodne oczekiwania lecznicze, oparte na jego działaniu oczyszczającym. Ma on być szczególnie przydatny do pielęgnacji skóry oraz na migrenę. Kryształy ametystu ustawione w mieszkaniu wpływają pozytywnie na energię i tworzą harmonię.
Ametyst należy do najważniejszych kamieni uzdrawiających w ogóle. Posiada szczególne właściwości oczyszczające ducha. Usuwa wszystkie zbędne myśli i odczucia. Wzmacnia koncentrację i ostrość myślenia, przez co wspomaga podejmowanie szybkich decyzji. Postrzeganie i doświadczenie zostaną przez ametyst wzmocnione, a problemy z nauką, stres przed egzaminem, troski i smutki opanowane. Ponadto ametyst koi umysł i zapewnia na długo wewnętrzny spokój, oddalając negatywną energię. Fioletowa barwa ametystu uskrzydla też fantazję, ponieważ usuwa blokady i opory, sprzyja przetwarzaniu konfliktów podczas snu. Naszyjnik z ametystem pozwoli zaimponować innym osobom błyskotliwością i temperamentem. Ustawione w mieszkaniu ametysty aktywują energię wnętrza. Działają oczyszczająco i uwalniająco na przestrzeń, dostarczając więcej ciepła i harmonii.
Hildegarda z Bingen i ametyst
Słynna niemiecka mistyczka i uzdrowicielka Hildegard von Bingen (1098-1179) była też wybitną filozofką przyrody. W swoim traktacie zawarła dociekania o leczniczym i szkodliwym działaniu roślin i minerałów, uczestniczących w nieustannym procesie wymiany energii. o ametyście pisała tak:
„Ametyst jest gorący i rośnie podczas zaćmienia słońca. Stąd jest ognisty i nieco ulotny. Kto ma plamy na twarzy, powinien ametyst zwilżyć śliną i potrzeć twarz kamieniem. Następnie niech potrzyma ametyst nad gorącą wodą, aż ten się spoci i pot zmiesza się z wodą. Potem niech włoży kamień do tej wody i myje sobie nią twarz tak często, aż skóra znowu stanie się delikatna i będzie miała piękny kolor.
Kto ma obrzęk, niech zwilży ametyst swoją śliną i przyłoży kamień na to miejsce. Jego obrzęk zniknie.
Jeśli ktoś został ukąszony przez pająka, niech potrze ametystem to miejsce. Kto ma wszy, niech włoży ametyst na pięć dni do zimnej wody. Potem niech wyjmie go, podgrzeje wodę i trzyma ametyst w parze, aż pot kamienia zmiesza się z wodą. W końcu niech włoży go na pół godziny do wody i następnie wyjmie. Z tej wody niech zrobi sobie kąpiel parową i powtarza zabieg przez cztery do pięciu tygodni, aż pozbędzie się swoich wszy.”
Ametyst i znaki zodiaku
Astrologowie twierdzą, że ametyst jest odpowiedni dla Barana i Wodnika, ponieważ pomaga im ograniczyć nadmierną impulsywność i emocjonalność. Ten minerał pozwala skupić się na ważnym celu życiowym i osiągnąć zamierzony sukces. Jest również dobry do przywracania siły duchowej organizmu. Zakupu ametystu nie zaleca się natomiast osobom spod znaku Byka.
Największy ametyst na świecie
Nie jest to pojedynczy, olbrzymi kryształ, ale skupisko (geoda) niezliczonej liczby ametystowych kryształów o nazwie „Empress of Uruguay“. Znaleziony na północy Urugwaju ametyst ma wysokość 3,27 m i waży ok. 2,5 tony. „Empress of Uruguay“ ma mocny, ciemny kolor fioletowy, który odpowiada określeniu Deep Russian Amethyst. Szacowana wartość kamienia wynosi 170 000 EUR. Wydobycie geody ze stałego bazaltu zajęło górnikom trzy miesiące.
