Według legendy akwamaryn pochodzi z głębin morza. Podarowała go żeglarzom jedna z syren, aby chronił ich w morskich podróżach. Nazwa akwamaryn wywodzi się z łaciny, aqua marina znaczy „woda morska” i ma związek z jasnoniebieską do niebieskozielonej barwą kamienia. W Europie to określenie odmiany berylu jest w użyciu od czasów renesansu.
Najstarszy opis minerału pochodzi z 1609 roku, a pisze o nim w swoim dziele „Gemmarum et Lapidum” flamandzki chemik i mineralog Anselmus de Boodt. W wolnym tłumaczeniu na polski: „Szlachetny kamień beryl jest zielonawoniebieski jak kolor wody w morzu. Włosi nazywają ten kolor akwamaryną”. Nic dziwnego, że w starożytności służył akwamaryn jako amulet żeglarzy, który na pełnym morzu chronił ich od kaprysów Posejdona.
Na drugim końcu świata, w starożytnych Chinach, akwamaryn był ceniony przede wszystkim za niezwykłą przezroczystość. Słabo zabarwione na błękitny albo zielony kolor minerały z powodzeniem wykorzystywano do wyrobu soczewek na równi z górskim kryształem.
Jako symbol władzy nad morskimi przestworami, duży kryształ akwamarynu (920 karatów) ozdobił w XVII wieku koronę królów Wielkiej Brytanii, wiodącej potęgi morskiej. Mimo upływu wieków, akwamaryn w koronie nadal pozostaje symbolem królewskiej floty.
Właściwości akwamarynu
Akwamaryn jest błękitną odmianą berylu, a pod względem chemicznym należy do grupy krzemianów pierścieniowych i ma skład chemiczny Be3Al2[Si6O18]. Krystalizuje w heksagonalnym systemie kryształów i tworzy długo- i krótko-pryzmatyczne kryształy. Skupienia kryształów mogą być masywne, ziarniste, słupkowe albo promieniste.
Akwamaryn wykazuje niewyraźną łupliwość, przełam bywa muszlowy, często nierówny. Przezroczystość szlachetnego minerału waha się od pełnej przejrzystości do półprzezroczystości ze szklistym połyskiem. Zakwalifikowanie akwamarynu do grupy kamieni szlachetnych oznacza, że jego twardość w dziesięciostopniowej skali Mohsa jest wyższa niż 7. Twardość akwamarynu wynosi 7,5 do 8, przy gęstości kamienia od 2,63 do 2,91 g/cm³.
Akwamaryn występuje w Brazylii, USA, Rosji, na Madagaskarze, a także w Afryce Południowej, Australii i Argentynie. W Polsce znajdowano go w Karkonoszach.
Kolor akwamarynu
Kolor akwamarynu jest niebieski, przy czym jego odcienie sięgają od jasnoniebieskiego przez średni do niebieskozielonego i do „bladej zieleni morskiej”. Kolor minerału może przechodzić również w seledynową zieleń, błękit nieba, błękit wody albo intensywny lazur. Aby wyróżnić akwamaryn spośród innych beryli, nazywa się go czasem niebieskim berylem.
Czynnikiem barwiącym akwamaryn jest dwuwartościowe żelazo, które może mieć udział do dwóch procent w ogólnym składzie niebieskiego minerału. Wyjątkiem dotyczącym przyczyn powstawania zabarwienia akwamarynu jest minerał pochodzący ze złóż Maxixe odkrytych w 1917 roku w Brazylii. Akwamaryn z Maxixe posiada głęboki, ciemny błękit, który powstał na skutek radioaktywnego promieniowania. Ten kolor nie jest jednak trwały, kryształy tracą go po pewnym czasie i stają się jasnożółte.
Z reguły barwa akwamarynu jest równomiernie rozłożona; ewentualne nieregularności, drobne zakłócenia w zieleni i żółci jak również blade odcienie błękitu można skorygować poprzez tak zwane wypalanie. Temperatura, do której podgrzewa się kamienie, jest ustalana indywidualnie; korektę barwy akwamarynu uzyskuje się przy 400°C. Do tego rodzaju obróbki bierze się zwykle żółte i zielone beryle, które pod wpływem ciepła przekształcają się w akwamaryn. Wysoka temperatura powoduje redukcję żelaza trójwartościowego do dwuwartościowego, co nadaje minerałowi niebieską barwę.
Krystalicznie czysty akwamaryn jest uważany za ideał tego minerału. Na skutek pewnej niedoskonałości siatki krystalicznej wiele akwamarynów wykazuje mikroskopijne inkluzje – długie kanaliki, które mogą być puste albo wypełnione roztworem nadającym kryształom zabarwienie, a czasem kropelki cieczy ułożone gwiaździście.
Znaczenie i zastosowanie akwamarynu
Akwamaryn należy do najbardziej pożądanych minerałów i jednocześnie, obok tanzanit, szafiru, rubinu i szmaragdu do najdroższych barwnych kamieni szlachetnych na świecie. Szczególnie cenione są kamienie pochodzące z Nigerii: jasnoniebieskie z lekkim odcieniem zieleni.
Akwamaryn zalicza się do klasycznych kamieni szlachetnych, które od wieków są używane do wyrobu biżuterii. W niektórych krajach błękitne niczym niebo kamienie akwamarynu są kojarzone z 19. rocznicą ślubu. Szczególny rozkwit przeżywała biżuteria z akwamarynem w czasach art déco na początku XX wieku. Bogato zaprojektowane pierścionki koktajlowe zawierają kolorowe, najwyższej klasy kamienie szlachetne o geometrycznych formach. Akwamaryn może posiadać szlif szmaragdowy, poduszkowy i inne szlify fasetkowe, jak bagietkowy albo oktagonowy. Podkreślają one czystość i kolor akwamarynu. Egzemplarze kamienia mniej idealnego otrzymują natomiast gładki szlif kaboszonowy.
Inny rodzaj stylu przedstawia akwamaryn jako kamień surowy. W tym przypadku kamienie użyte do wyrobu biżuterii nie są ani szlifowane, ani polerowane. Często bywają w nich nawiercane otwory do mocowania na łańcuszkach, ewentualnie kamienie mocuje się do pierścionków i kolczyków przy pomocy uchwytów. Obok białych diamentów niebieskie kamienie szlachetne jak szafir, topaz albo właśnie akwamaryn są szczególnie popularne w formie pierścionka zaręczynowego, jako że błękit symbolizuje wierność i lojalność.
Akwamaryn jako kamień ochronny i uzdrawiający
Kamieniowi szlachetnemu jakim jest akwamaryn przypisywane są od wieków rozmaite właściwości, których badania naukowe nie potwierdzają. Niemniej jednak wpływy tego minerału na człowieka mają być zarówno natury psychicznej jak i fizycznej, i pozytywnie wpływać na organizm. Akwamaryn zalicza się do najważniejszych kamieni leczniczych. Na dodatek, dzięki swojej pięknej barwie jest chętnie noszony w postaci biżuterii. Podobnie jak w dawnych czasach, tak i dzisiaj posiada duże znaczenie:
- akwamaryn jest kamieniem radości – Arabowie wierzą, że przynosi człowiekowi harmonijną równowagę;
- dla Greków był akwamaryn symbolem czystości, szczęścia i miłości;
- pomaga unikać fałszywych przyjaciół, zmieniając swój kolor z jasnego na ciemny w ich obecności, pomaga rozróżniać prawdę od fałszu;
- żeglarze mają być chronieni przez akwamaryn przed chorobą morską;
- akwamaryn jest balsamem na rany duszy, wzmacnia moc samoleczenia, pobudza do działania i zapewnia spokój;
- kamień daje wytrwałość, aby ukończyć to, co zostało rozpoczęte.
Bardzo wszechstronne jest również oddziaływanie akwamarynu na ciało:
- wzmacnia wzrok;
- poprawia koncentrację;
- pozytywnie wpływa na tarczycę i reguluje gospodarkę hormonalną;
- pomaga przy przeziębieniach, bólu gardła i zapaleniu oskrzeli;
- wzmacnia kości i opóźnia oznaki starzenia;
- wspiera układ odpornościowy;
- łagodzi podrażnienia skóry;
- pomaga w przypadku astmy.
Akwamaryn i znaki zodiaku
Dla znaków zodiaku związanych z żywiołem wody – Rak, Ryby, Skorpion – morski minerał będzie pomocą, dając pewność siebie i spokój w trudnych chwilach. Kryształ akwamarynu może mieć szczególne znaczenie dla porywczych skorpionów, pomagając im zrównoważyć stan emocjonalny i zwiększając odporność.
Ryby będą miały w akwamarynie wiernego towarzysza w trudnych sytuacjach życiowych. Kamień doda im poczucia własnej wartości i umiejętności obrony w sprawach konfliktowych.
Największy akwamaryn na świecie
Akwamaryn jest stosunkowo powszechną odmianą berylu spotykaną na wszystkich kontynentach. Jak wszystkie beryle, akwamaryn często występuje w formie dobrze rozwiniętych kryształów i znacznych rozmiarach. Do największych kryształów, jakie kiedykolwiek znaleziono, należy zielonkawoniebieski, nieskazitelny akwamaryn, odkryty w 1910 roku w Brazylii o wadze 110,5 kg (520 000 karatów). Jeszcze większy i cięższy okazał się akwamaryn znaleziony w 1992 roku również w brazylijskiej kopalni: miał długość jednego metra i masę około 400 kg.
