Wszyscy Afgańczycy nazywają te szkiełka „gabri”. Według mieszkańców Kabulu, „gabri glass” jest znajdowane na obszarze na zachód od miasta, potem w kierunku południowym i dookoła gór na wschód. Uważają, że wykopywane gabri glass ma około 700 lat.
Amatorzy egzotycznej biżuterii spotykają często różne oferty, a to pierścieni z afgańskim gabri glass, a to naszyjników i innych wyrobów jubilerskich zawierających to tajemnicze „szkło gabri”. Powtarzają się nazwy: „Afghan Gabri Roman Glass”, „old Gabri Glass”, „old gabri mosaic glass” itp.
Barwne koraliki i oczka do pierścionków są wyrabiane z wykopywanych wzdłuż historycznego Jedwabnego Szklaku antycznych przedmiotów ze szkła jak filiżanki, wazony i pojemniki na pachnidła. Długotrwałe przebywanie w ziemi nadało kolorom szkła jedyną w swoim rodzaju połyskującą patynę i muzealny charakter. W połączeniu ze srebrem, złotem albo brązem te antyczne szkiełka opowiadają swoją prastarą historię.
Ale wracając do nazwy: jak się wydaje, kluczowe znaczenie ma tutaj ekspansja islamu z krajów arabskich do Afganistanu około 700 n.e. oraz miejscowe języki. Jednym z głównych języków używanych w Afganistanie jest obok pasztuńskiego język dari. Dari jest uważany za wariant języka perskiego. Między afgańskim dari i irańskim dari istnieje mniej więcej taka różnica, jak między niemieckim w Austrii i niemieckim w Niemczech. Nie wnikając w lingwistyczne zawiłości trzeba jednak wspomnieć o jeszcze jednym dari – języku mieszkańców środkowego Iranu. Posługują się nim zoroastrianie – wyznawcy jednej z najstarszych religii świata. W okresie muzułmańskiego podboju Persji Arabowie zaczęli nazywać język podbitej ludności „gabri”, co znaczy „język niewiernych”. Ci, którzy wolą nazywać swój język „dari”, odnoszą się do swoich związków z okresem przedislamskim. Także nazwa języka „behdini” jest pozytywna i oznacza „język wyznawców dobrej wiary”. Z tego względu określenie „gabri glass” może odnosić się do wyrobów szklanych pochodzących z „pogańskich” czasów przed zapanowaniem islamu.
Historia afgańskiego szkła
Około 5000 lat temu powstała w Afganistanie, częściowo dzięki rosnącemu dobrobytowi opartemu na eksporcie minerałów, cywilizacja wysokiej rangi. Sieć dróg handlowych, w tym również Szlak Jedwabny, przebiegała przez północno-wschodni Afganistan. Tymi drogami transportowano nie tylko lapis lazuli do Egiptu i na Bliski Wschód, ale też agaty i kryształ górski w region Morza Śródziemnego.
Około 1600 p.n.e. rozpoczął się zmierzch cywilizacji w tym rejonie, pierwszy upadek wysokiej kultury w Azji Centralnej. Jednocześnie zaczęła więdnąć produkcja biżuterii z naturalnych, lokalnych surowców.
W VII wieku dotarli do Afganistanu Arabowie niosąc ze sobą islam. Symbolem dobrobytu i wysokiego statusu społecznego stały się w tym okresie szklane naczynia, ale również szklane perły i bransolety. Dzięki niezliczonym obiektom sztuki szklarskiej stworzonym podczas islamskiego panowania, dzisiejsze znaleziska datuje się na lata 700-1400 n.e. Znajdowane szkło jest opatrzone rozmaitymi wzorami, a jego wygląd dowodzi, że z czasem zmianie ulegały schematy kolorów.
Daje się też zauważyć, że większość centrów wytwarzania szkła specjalizowała się w określonych kolorach. Takie barwne preferencje wynikały jednak nie tyle z chęci podążania za trendami mody, co raczej z dostępności minerałów i barwników na lokalnym rynku.
Od antycznego szkła do współczesnych wyrobów „old gabri glass”
Mała wycieczka w odległe wieki wytwarzania szkła pozwala spojrzeć na oferowane afgańskie wyroby jubilerskie z innej perspektywy i z należnym szacunkiem. Pierścionki i naszyjniki, które możecie kupić, mają następujące pochodzenie:
Znaleziska pochodzą ze wspomnianych wyżej źródeł. Naszyjniki i wstawki pierścieni są przeważnie wykonywane z odłamków znalezionych naczyń. Rzadko zdarzają się dobrze zachowane naczynia i bransolety. Stare szkło odnajduje po wiekach swoje nowe przeznaczenie. Po dokładnych oględzinach poszczególnych szklanych elementów można rozpoznać, z jakiej części naczynia pochodzą – z dna, ścianki bocznej, z uchwytu. Osobliwa tekstura szkła wynika z długotrwałego przebywania w ziemi. Rozmaity skład chemiczny szkła odpowiada za jego fluorescencję.
