Biżuteria etniczna i orientalna fascynuje nas swoją wyjątkowością, zachwyca innością, egzotycznym wzornictwem, staje się swoistą namiastką nieznanych, pięknych światów, które może i nie są dla nas w pełni zrozumiałe, ale na pewno inspirują... Nieodkryte kultury, wewnętrzne pragnienie podróży, które drzemie w każdym z nas – piękna biżuteria i stroje potrafią rozpromienić naszą codzienność, dodać jej szczypty słodkiego smaku tajemniczego orientu...
Nie musimy jednak sięgać daleko, by poczuć orientalny klimat. Półwysep Bałkański ze swoją złożoną historią i skomplikowaną etnicznością prezentuje nam orient wyjątkowy, bo całkiem bliski – wymieszany ze słowiańskością, śródziemnomorski, udomowiony. Bałkany w końcu są strefą pogranicza kultury okcydentalnej i orientalnej – od zawsze tu właśnie przecinały się szlaki, mieszały ludy, języki i kultury z niespotykaną gdzie indziej w Europie intensywnością – w ten sposób powstał twór fascynujący i niesamowicie trudny do zdefiniowania.
Tradycyjna biżuteria regionu bałkańskiego charakteryzuje się obfitością form i wykorzystaniem wielokolorowych elementów – od bieli po soczyste tony czerwieni, złoto i srebro. Wszystko ma na celu sprawienie wrażenia bogactwa. Także materiały są bardzo zróżnicowane – od naturalnych i sztucznych kwiatów poprzez różnego typu błyskotki, szklane perełki, korale i pióra. Poza tym bardzo charakterystyczne są tu wyroby filigranowe – przede wszystkim na terenie dzisiejszej Albanii i Kosowa – przepiękne kolczyki, broszki, pierścienie i naszyjniki wykonywane ręcznie, tradycyjnymi metodami – pracochłonne ażurowe wzory wciąż zachwycają i przyciągają spojrzenia.
Na Bałkanach bardzo ceniona była także biżuteria wykonywana z metali, przyozdobiona szlachetnymi lub półszlachetnymi kamieniami. Pamiętajmy, że biżuteria nie tylko stanowiła ozdobę, ale świadczyła także o statusie społecznym, często miała chronić właściciela przed złymi siłami, mogła być także nagrodą za zasługi (tę funkcję przede wszystkim spełniała męska biżuteria).
Wystarczy wybrać się nieco na południe, przekroczyć Dunaj, by powoli obserwować zmianę rzeczywistości i doświadczyć fascynującego połączenia wpływu kultury śródziemnomorskiej, starosłowiańskiej oraz wschodniej – w tradycyjnej ornamentyce bałkańskiej przeważają geometryczne stylizacje form roślinnych, choć spotyka się także figury antropomorficzne (najczęściej w tradycyjnej biżuterii, którą przyozdabiano głowy panien i mężatek). W Dalmacji natomiast charakterystyczne są filigranowe broszki i szpilki do ubrań, a na obszarze przede wszystkim zachodniej Bośni (choć także w Macedonii i Bułgarii) pojawia się obszerna biżuteria, która częściej przypomina niespotykany fartuch, składający się głównie z dużej ilości małych i większych monet, pobrzękujących z każdym ruchem właścicielki. Na wschodzie półwyspu charakterystyczne są bogato zdobione spinki do włosów oraz ozdobne okrągłe lub półokrągłe kolczyki. Wytłaczane klamry i zapinki są elementem tradycyjnego ubioru w Macedonii, choć oczywiście natkniemy się na nie także w pozostałych obszarach regionu – wszystko dzięki mobilności dawnych kupców, którzy sprzedawali tradycyjne wyroby przemierzając półwysep wzdłuż i wszerz.
Omawiana wyżej biżuteria jest niesamowicie inspirująca – zachowano tu określony styl i charakter (który jednak wcale nie jest jednorodny!), a im dalej na południe tym wyraźniejsze stają się wpływy Bliskiego Wschodu – motywy, ornamenty, charakterystyczne zdobienia, a także rodzaj biżuterii oraz elementy stroju – cóż – kilka wieków panowania Imperium Osmańskiego na Półwyspie Bałkańskim zrobiło swoje. Przepiękna mozaika tradycyjnych elementów słowiańskiego folkloru przeplecionego pierwiastkami świata orientu jest wyraźna we wszystkich ogniwach kultury – docenimy ją także w wyjątkowej biżuterii.
