Słowo „māori” (wymawiane z akcentem na „a” i ledwie słyszalnym „o”) oznacza tyle, co „normalny” albo „naturalny”. W maoryskich legendach i mitach określa śmiertelnych ludzi w przeciwieństwie do duchów i istot nieśmiertelnych. „Maori” posiada pokrewne określenia w wielu innych językach polinezyjskich.
Nową Zelandią nazwali wyspy Holendrzy, po odkryciu ich w 1642 roku przez Abla Tasmana, na cześć holenderskiej prowincji Zeeland. Sami Maorysi nazywają swój kraj „Długą Białą Chmurą”.Maorysi posiadają bardzo skomplikowaną mitologię, w której istnieje mnóstwo bogów oraz niezwykle rozbudowaną symbolikę. Oczywiście, symbolizm jest charakterystyczny dla wszystkich światowych kultur jednak szczególne znaczenie przybrał u narodów, które nie stworzyły pisma, a do takich zaliczają się Maorysi epoki przedkolonianej. Do tego czasu wiedza przodków była przekazywana z pokolenia na pokolenie w formie ustnej oraz za pośrednictwem symbolicznej sztuki.
Tradycyjne symbole maoryskie związane są z wodnym żywiołem, odzwierciedlają ścisłą więź z naturą i zainteresowanie astronomią. Znając znaczenie symboliki Maorysów i badając stworzone przez nich dzieła sztuki można się wiele nauczyć o ich tradycjach, historycznych wydarzeniach, legendach i życiu ich przodków. Piękne i tajemnicze talizmany i amulety przywożone z Nowej Zelandii z pewnością zyskają jeszcze na wartości, jeśli postaramy się je trochę zrozumieć.
Hei Matau – haczyk wędkarski
Matau, wisiorek w kształcie haczyka na ryby, to symbol bezpiecznej podroży przez wodę. Noszony na szyi jest oznaką dostatku, zdrowia, siły i władzy. Posiadanie wisiorka Hei Matau jest przejawem szacunku dla morza i morskich stworzeń.
Haczyk na ryby wywodzi się z maoryskiej legendy, która opowiada o tym, jak wielki żeglarz Maui, praprzodek Maorysów, wyciągnął magicznym hakiem z głębin oceanu północną wyspę Nowej Zelandii.
Matau, jako biżuteria, jest noszony zarówno przez maoryskie kobiety, jak też przez mężczyzn i jest wysoko cenionym skarbem kultury.
Papahu – delfin
Papahu jest symbolem bezpieczeństwa, radości i harmonii. Noszący ten amulet okazuje swoją jedność z naturą, przede wszystkim z morzem, będącym domeną Papahu.
Według ustnych przekazów, właśnie delfiny pomagały pierwszym Maorysom żeglować po oceanie i odnaleźć nową ojczyznę. Podgatunkiem delfina Hektora (Cephalorhynchus hectori) jest delfin Maui, należący do najmniejszych i najszybszych delfinów. Żyje on wyłącznie na zachodnim wybrzeżu nowozelandzkiej Wyspy Północnej. Nazwa „Maui” znaczy w języku Maorysów „bóg morza”.
Koru – spirala paproci
Symbol Koru spotyka się często w formie tatuaży, na różnych rzeźbach z drewna oraz oczywiście jako biżuterię z jadeitu, kości i masy perłowej.
Koru przedstawia spiralny pęd młodej paproci, która właśnie otwiera się na nowe życie. Jest znakiem życia w harmonii, okrągły kształt pędu paproci symbolizuje też spokój i duchowość w związku z nowym życiem albo jego nową fazą. Przypomina, że życie zmienia się, a jednocześnie trwa. Znak Koru znany jest Maorysom od wieków.
Skręt Pikorua – różne drogi życia
Symbol Pikorua jest ze względu na swoje znaczenie bardzo popularny wśród Maorysów. W swojej podstawowej formie przypomina cyfrę „8”, symbolizuje różnorodne drogi życia i jest uważany za pierwotny znak wieczności. Chociaż dwie osoby w czasie swego trwania na tym świecie wciąż się mijają, to przecież kiedyś spotkają się, aby stać się jednością.
Istnieją spirale skręcone jeden raz, dwa razy, a nawet potrójnie. Potrójny i podwójny skręt dotyczy raczej więzi miedzy grupą ludzi, społeczeństwami i całymi kulturami, a nie pojedynczymi ludźmi.
Wisiorek w formie Pikorua jest ulubionym prezentem między kochankami, przyjaciółmi i członkami rodziny. Jest znakiem przyjaźni, wierności i lojalności.
Hei Tiki – pierwszy człowiek
W kulturze polinezyjskiej, na całym obszarze Pacyfiku, pojęcie „tiki” oznacza „praprzodka”, „pierwszego śmiertelnego człowieka na Ziemi”. Pochodzenie Tiki i jego symbolicznego znaczenia nie jest do końca jasne. Przyjmuje się, że figurka przedstawia pierwszego człowieka, który przybył z gwiazd. Według jego wizerunku została następnie stworzona kobieta.
Inny, powszechnie akceptowany pogląd, określa Tiki jako symbol płodności kobiety. W rodzinach Maorysów wisiorek Tiki wręcza się kobietom, które mają problem z zajściem w ciążę.
Szczególną wartość posiada Tiki jako symbol pamięci o przodkach, ponieważ od pokoleń jest nośnikiem dziedzictwa ich wiedzy, duchowości i energii.
Muri Paraoa – ogon wieloryba
Wieloryb, to bardzo ważne stworzenie w życiu Maorysów. Jego wielkość i inteligencja odgrywają ważną rolę w maoryskiej kulturze. Ogon wieloryba symbolizuje bezpieczeństwo i bliskość człowieka z naturą, jako że wieloryby i delfiny znane są ze swojej gotowości do niesienia pomocy człowiekowi, któremu grozi niebezpieczeństwo.
Humbak symbolizuje związek rodzinny i miłość matki do dziecka; młode wieloryba, pływając w pobliżu zawsze może liczyć na jej ochronę.
Muri Paraoa oznacza siłę, szybkość, sukces, wiarę siebie i wrażliwość.
Gekon – wysłannik boga Whiro
W kulturach polinezyjskich jaszczurka-gekon uważana jest za ucieleśnienie bogów. Również w mitologii Maorysów ten gad posiada szczególne znaczenie, ponieważ, według wierzeń, jest wysłannikiem boga Whiro. Whiro jest bogiem zmarłych, ucieleśnieniem zła i panem ciemności, żyje w mglistym i ciemnym świecie podziemnym, otoczony gromadą złych duchów. W przeciwieństwie do Tane, boga światła i płodności, Whiro zachęca ludzi do czynienia zła.
Kiedy bogowie są zagniewani i chcą jakiegoś człowieka uśmiercić, przywołują jaszczurkę, która wchodzi w niego i wyjada ważne organy wewnętrzne.
Jednak jaszczurkę często można spotkać w formie wyrobów jubilerskich albo w artystycznych rzeźbach w drewnie. W tym wypadku zła moc jaszczurki zostaje wykorzystana do ochrony człowieka. Mimo obawy przed kontaktami gekona z Whiro, jest on uważany przez Maorysów za strażnika i opiekuna.
Żółw – nawigator
Symbol żółwia w formie wisiorka albo tatuażu odgrywa ważną rolę w kulturze Maorysów. Jest symbolem wytrwałości, długiego życia i szczęścia.
Ocean Spokojny uważany jest przez polinezyjskich mieszkańców za niewyczerpane źródło pożywienia, a także za miejsce pobytu po śmierci. Żółw, który porusza się zarówno na lądzie, jak i w morzu, daje Polinezyjczykom nadzieję, że po śmierci będzie ich prowadził przez ocean do miejsca spoczynku.
Taniwha – mityczna istota
Taniwha jest postacią z mitycznego świata Maorysów i chętnie kryje się w głębinach oceanu, w rzekach, stawach, bagnach i jaskiniach. Swoją zdolnością zmiany wyglądu budzi wśród wielu Maorysów strach. W wodzie może, na przykład, przybrać wygląd rekina, wieloryba albo ośmiornicy. Na lądzie przemienia się w smoka, ogromną jaszczurkę (ze skrzydłami albo bez) albo nawet węża z ognistymi oczami i szeroką paszczą.
Chociaż ta kreatura porywa ludzi, więzi ich, zabija i zjada, to przez Maorysów jest uznawana za element naturalnego otoczenia.
Jeśli Taniwha jest traktowana z szacunkiem, może stać się dla człowieka strażnikiem i opiekunem.
Manaia – maoryski anioł stróż
Według maoryskiej legendy, mityczna istota Manaia jest posłańcem między ziemskim światem żywych i duchowym światem zmarłych. Tradycyjna figura Manaia posiada ciało człowieka, głowę ptaka oraz rybi ogon. Wskazuje na silny związek Maorysów z ich wierzeniami i światem duchowym.
Często przedstawiana jest Manaia z ręką z trzema palcami, które symbolizują narodziny, życie i śmierć, i w ten sposób określają cykl życia człowieka. Jeśli widoczny jest też czwarty palec, to oznacza on życie w zaświatach, a tym samym dopełnienie cyklu.
Manaia ze swoją wielką energią duchową jest strażnikiem człowieka przed złem i aniołem stróżem do ochrony przed niebezpieczeństwami. Jednocześnie dba o równowagę między Niebem, Ziemią i Wodą.
Toki – ważne narzędzie
Kształt Toki przedstawia ostrze topora. Wykonane z kamienia narzędzie było wykorzystywane przez Maorysów w codziennej pracy do ścinki i obróbki drzew, budowy łodzi, ozdabiania domów, a czasem też jako broń. Toki przekazywano z pokolenia na pokolenie.
Toki jest symbolem siły, autorytetu i dobrego charakteru. Amuletem w formie Toki obdarowywano tylko bliskich ludzi; taki prezent stanowił dla nich duży zaszczyt.
Mere – pokonywanie przeszkód
Jest maoryskim symbolem przezwyciężania trudności w życiu. Wynika z wojowniczego charakteru Maorysów i stanowi broń-maczugę, często używaną podczas zbrojnych konfliktów.
Kotuku – biała czapla
Jest to bardzo rzadki gatunek ptaka na Nowej Zelandii i maoryska mitologia nadaje mu szczególne znaczenie. Kotuku jest symbolem prestiżu, czystości i wyjątkowości. Porównanie kogoś do Kotuku stanowi wśród Maorysów wyjątkowy komplement.
Kotuku jest posłańcem świata duchów, łącznikiem między światem żywych i zmarłych.
Kaka poria – pierścień Kaka
Kaka, to maoryska nazwa dużych papug (Nestor meridionalis) o zielono-brązowym upierzeniu. Maorysi wykorzystywali Kaka jako pokarm, a udomowione ptaki jako przynętę do połowu dzikich papug. Kościane albo kamienne pierścienie o średnicy do 18 cali uniemożliwiały ptakom odlot. Kiedy pierścienie nie były wykorzystywane, noszono je jako amulety. Szczególnie cenne były Kaka wycięte z zielonego kamienia.
Porowhita – koło
Forma koła oznacza u Maorysów, podobnie jak w wielu innych kulturach, nieprzerwane toczenie się życia i jego nieskończoność. Ten kształt symbolizuje wiarę, że życie nie ma ani początku, ani końca. Koło, jak i spirala, są metaforą niekończącej się podróży pełnej odkryć. Porowhita przypomina ludziom, jak ważne jest ciągłe poruszanie się do przodu.
Wymienione powyżej symbole są jedynie częścią wzorów, jakie występują w bogatej kulturze Maorysów. Kupując wisiorek albo decydując się na maoryski tatuaż, warto zdawać sobie sprawę z tego, co dany symbol oznacza.
