Od zachodu, wschodu i południa Nepal jest otoczony przez Indie, a na północy graniczy z należącym do Chin Tybetańskim Regionem Autonomicznym. Federalną Demokratyczną Republikę Nepalu ze stolicą w Katmandu z pewnością można nazwać krajem wysokogórskim – leży u podnóża Himalajów, a ponad 80% powierzchni zajmują góry o średniej wysokości 6000 m n.p.m. Kilka szczytów górskich liczy ponad 8000 m, a główny z nich Czomolungma (8848 m n.p.m.), znany bardziej jako Mount Everest, jest najwyższą górą świata.
Nepal jest krajem wieloetnicznym, żyją tutaj dziesiątki różnych narodów. Poza Nepalczykami, którzy stanowią ponad połowę ludności, są tutaj Biharczycy, Tharowie, Tamangowie, Newarowie, Szerpowie, Gurungowie i inni. Mówią po nepalsku i w innych lokalnych językach, których naliczono w Nepalu około 70.
Nepalczycy są pod wieloma względami podobni do Hindusów: pod względem wyglądu, odzieży, tradycji, podziału społeczeństwa na warny (klasy społeczne). Obecnie granice między warnami zostały nieco rozmyte; małżeństwa mogą być zawierane bez względu na klasę, narodowość, nawet z cudzoziemcami.
Nepalczycy od dawna podkreślają swoją odrębność i niezależność od Indii. Wymyślili niebanalny sposób: zmienili u siebie strefę czasową z różnicą 10 minut względem indyjskiej. Potem uznali, że to za mało, i dołożyli jeszcze 5 minut.
Około 80% wszystkich Nepalczyków zalicza się o hinduistów, 10 % - do buddystów. Pozostali wyznają islam, animizm, szamanizm. Przy czym wszystkie religie są w Nepalu ze sobą zaprzyjaźnione i często w czasie świąt obrzędy i tradycje, mające różne źródła, splatają się w jedno. Najważniejsza w życiu każdego mieszkańca Nepalu jest rodzina. Dlatego wesele jest uważane za jedno z najbardziej ulubionych i hucznych świąt. „Bibaha” – tak nazywa się ta ceremonia.
Biorąc pod uwagę różnorodność kastową, etniczną i religijną, a także warunki materialne, tradycyjna bibaha może różnić się w zależności od regionu. Niemniej jednak wszędzie istnieje wiele podobieństw, a wesele jest najbardziej radosnym i romantycznym świętem.
Przygotowanie do wesela
Kiedyś rodzice wybierali swoim dzieciom życiowych partnerów i para młoda aż do dnia ślubu mogła się nawet nie znać. Współczesna rzeczywistość nie wymaga już takiej tajemniczości; dwoje młodych ludzi samodzielnie podejmuje decyzję o zaręczynach, jednak brana jest pod uwagę opinia ich bliskich – trzeba otrzymać rodzicielskie błogosławieństwo.
Z weselem związane są liczne obrzędy, przekazywane przez wieki z pokolenia na pokolenie, dlatego organizacja uroczystości jest sprawą bardzo poważną. Ojciec panny młodej zapowiada zbliżające się wesele w rodzinie, po czym w swoim domu tradycyjnie przekazuje panu młodemu poświęcony dzban.
Następnie odbywa się kolejna uroczystość w domu narzeczonej. Zbierają się goście, a dziewczyna niejako „wybiera” swojego pana młodego spośród zebranych kawalerów. Nakłada mu na szyję wieniec z kwiatów, a potem narzeczeni wręczają sobie zaręczynowe pierścionki.
Na tym zaręczyny się nie kończą. Po kilku dniach narzeczony w towarzystwie muzykantów posyła do domu narzeczonej podarki, a wśród nich obowiązkowo kawałek białej tkaniny z odciskami jego dłoni. Otrzymawszy tę symboliczną propozycję, dziewczyna zostawia na tkaninie ślady swoich dłoni – odpowiedź na „tak”. Teraz pora zwrócić się do astrologa.
Życie Nepalczyków, jak wielu azjatyckich narodów, zależy od astrologii, położenia planet, gwiazd, horoskopów. Dlatego w takim niełatwym dziele, jak wybór daty ślubu, nie może obejść się bez porady specjalisty. Astrolog na podstawie horoskopu narzeczonych określa zgodność pary i wybiera idealny dzień dla zawarcia małżeństwa.
W przeddzień wesela krewni dziewczyny przygotowują zaproszenie złożone z owoców, smakołyków i prezentów i wysyłają do pana młodego. W wigilię wydarzenia odbywa się też wieczór panieński, na którym przyjaciółki urządzają pogaduszki, tańce i mają ciało henną. Ten wieczór nazywają dzisiaj „henna night”.
Ceremonia weselna
„Cicho i kameralnie” – to na pewno nie nepalskie wesele! Tutaj zaprasza się mnóstwo krewnych, włączając do rodziny przyrodnią babcię żony brata, przyjaciół krewnych i krewnych przyjaciół. Lekko licząc zbiera się jakieś pięćset osób!
Według tradycji całe wesele powinno odbywać się przy ofiarnym ogniu. Ogień jest ważnym symbolem w hinduizmie, a większość Nepalczyków jest właśnie hinduistami. Przed domem pana młodego jest budowany baldachim i łuk, udekorowany flagami i oświetlony ogniem.
Wesele rozpoczyna się od tego, że wszyscy przyjaciele, krewni i znajomi pary młodej zbierają się w domu narzeczonego, zwykle wieczorem. Tam modlą się, składają ofiary, a potem są hojnie ugoszczeni. Zgodnie z obyczajem siostry narzeczonego nie wpuszczają narzeczonej do domu, dopóki ich brat nie przekupi ich podarkami. Miejscowy duchowny odprawia tradycyjne weselne rytuały, a potem weselny korowód idzie do wsi panny młodej albo prosto do jej domu. Pana młodego niosą w specjalnym palankinie. Kiedy go przyniosą, rodzice i krewni dziewczyny powinni obejść go trzy razy dookoła. Gości obrzucają ryżem, a pana młodego płatkami kwiatów. Pan młody nie może wejść do domu, dopóki mąż panny młodej go nie zaprosi. W domu odbywa się bardzo ważny obrzęd, kiedy rodzice dziewczyny „przekazują” córkę narzeczonemu. A zdarzyć się to powinno dokładnie w momencie określonym przez astrologa. Po tym, jak dłonie narzeczonej znajdą się w złożonych dłoniach narzeczonego, małżeństwo uznaje się za zawarte.
Do tej pory istnieje tradycja mycia stóp narzeczonej i narzeczonego, chociaż dzisiaj ma raczej charakter czysto symboliczny. Po rytuale obmywania panu młodemu zostaje przekazany posag, a panna młoda otrzymuje od niego prezenty. Nadchodzi bardzo ważny moment wesela: pan młody maluje czoło narzeczonej czerwonym proszkiem i odtąd są oni mężem i żoną. Czerwony kolor i przedziałek we włosach odróżniają zamężną kobietę od niezamężnej w Nepalu (a także w Indiach). Nawiasem mówiąc panna młoda na weselu też jest ubrana cała na czerwono, ponieważ jest kolor małżeństwa.
Kiedy rodzice oddają córkę narzeczonemu, odchodzi ona do domu męża. Tak przedstawiona zostaje wszystkim krewnym. Wszyscy dorośli członkowie rodziny przekazują jej prezenty. A dla gości urządza się przyjęcie. Wesele w Nepalu trwa zazwyczaj kilka dni. W miastach weselne ceremonie są oczywiście bogatsze. Para młoda przejeżdża ulicami w luksusowych samochodach, koniecznie z muzykantami. Na wsiach jest wszystko prostsze, ale za to z większą dozą wielowiekowej tradycji.
Ciekawe fakty o małżeństwie nepalskich narodów
Mówiliśmy o typowym weselu w Nepalu. Ale w tym kraju ile narodów, tyle i zwyczajów. Niektóre tradycyjne obyczaje małych narodów mogą się mocno różnić od ogólnie znanych i przyjętych za typowe, na przykład:
- Tamangowie mogą żyć razem bez ślubu. W przypadku ciąży kobiety, nowo upieczony ojciec dziecka może albo ożenić się oficjalnie z partnerką, albo zabrać dziecko, zapłaciwszy matce umówioną kwotę. Przy czym dziewczyna nie musi martwić się o swoją reputację – Tamangowie nie widzą w takiej sytuacji niczego nagannego.
- U Satarów w analogicznej sytuacji są też dwa wyjścia: albo mężczyzna się żeni, albo wyszukuje dla niej nowego męża.
- Szerpowie nie uważają, aby dziecko urodzone poza małżeństwem było ujmą dla kobiety na całe życie. Mało tego, żona może mieć kilku mężów, jeśli są oni braćmi. Żyją zgodnie pod jednym dachem jak duża rodzina. Większość Szerpów jest mimo to monogamistami. Jeśli w takiej rodzinie umrze mąż, wdowa staje się automatycznie żoną młodszego brata, rodzonego albo przyrodniego, niezależnie od wieku. Teraz on ma obowiązek opiekować się kobietą. Wdowa ma prawo odmówić, wystarczy, że w obecności krewnych zmarłego męża rozłupie na dwoje drewniane polano, odrzuci fartuch i powie „jestem wolna”.
- Mieszkańcy regionu Dolpo mają zwyczaj, zgodnie z którym żona może żyć nie tylko z braćmi, ale i z bliskimi przyjaciółmi.
- Narzeczony z narodu Tharów odpracowuje w rodzinie kobiety trzy lata, zanim się z nią ożeni.
